PAS-uitspraak vraagt dringend om passende crisismaatregelen

Miljarden aan investeringen die welvaart en werkgelegenheid opleveren, kunnen als gevolg van een uitspraak van de Raad van State niet doorgaan. Voorlopig althans. Het kabinet moet snel maatregelen à la de Crisis- en herstelwet nemen om te voorkomen dat in ons land geen economische activiteiten meer mogelijk zijn in de buurt van 162 natuurgebieden.

Geen vrijstelling meer

De Raad van State oordeelde onlangs dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet langer mag worden gebruikt als basis voor toestemming voor activiteiten die stikstof uitstoten. Honderden vergunningen halen waarschijnlijk de eindstreep niet. Duizenden activiteiten zijn uitgevoerd op basis van vrijstelling, maar moeten nu alsnog een langdurig vergunningentraject in. Hetzelfde geldt voor activiteiten die zó weinig stikstof veroorzaken dat ze tot dusver gewoon legaal waren. Het gaat om bedrijfsactiviteiten, maar ook om dijkverzwaringen, windmolenparken, wegen en woonwijken.

Oordeel Europese Hof

De activiteiten mochten plaatsvinden omdat tegelijkertijd maatregelen werden genomen om de nadelige gevolgen van stikstof op natuurgebieden te verminderen. Het Europese Hof oordeelde vorig jaar dat die positieve gevolgen vooraf vast moeten staan. Pas dan kan de overheid een nieuwe activiteit toestaan. De Raad van State legt dat zo uit dat het PAS niet meer mag worden gebruikt. De verwachting ‘in het veld’ was dat de Raad van State zou komen met richtlijnen om het PAS te verbeteren. Het Europese Hof vindt een PAS-aanpak namelijk zo gek nog niet. Ik denk dat meer duidelijkheid over de positieve gevolgen het PAS misschien had kunnen redden. Maar de rechter heeft gesproken en daar zullen we ons bij neer moeten leggen.

Snelle oplossing

Het bedrijfsleven zit nu wel met veel vragen, die snel moeten worden opgelost. Zo zijn er geluiden, dat gemeenten en provincies geen aanvragen meer behandelen, omdat ze niet weten hoe ze de vergunning zouden kunnen verlenen. Minister Schouten van Landbouw heeft in een Kamerdebat enkele oplossingen genoemd, waaronder individuele passende beoordeling, interne en externe saldering (tegenover verlening van een nieuwe vergunning staat intrekken van een bestaande vergunning), en de zogenaamde ADC-aanpak. Die houdt in dat als er geen alternatieven (A) zijn een project om Dwingende (D) redenen van groot openbaar belang toch door mag gaan. Maar dan moeten er wel maatregelen om de uitstoot van stikstof te compenseren (C).

Kosten

Dat zijn volgens mij interessante opties, waarbij het wel de vraag is hoe snel deze in praktijk kunnen worden gebracht. Ook is de vraag wie er opdraait voor de kosten van de initiatiefnemers van een project, die te goeder trouw zijn gaan investeren omdat ze een vrijstelling hadden of die vrijstelling helemaal niet nodig hadden. Wat nu als ze geen vergunning krijgen?

Natuur én economie

Het kabinet moet bedrijven en overheden snel handvatten geven om te voorkomen dat allerlei initiatieven stilvallen. Dat geldt zeker voor duurzame initiatieven als de bouw van windmolens en wat er verder nog uit het Klimaatakkoord volgt. Verder moeten snel stappen worden gezet om het stikstofprobleem aan te pakken. Stappen die de stikstofuitstoot werkelijk omlaag brengen en de natuur verbeteren. Want natuur is belangrijk, maar economische ontwikkeling ook. Zodat de grote transities waarvoor we staan ook kunnen worden betaald.

Jan van den Broek

Senior legal counsel