Voor ons is niets geregeld, verzuchtten Groningse ondernemers vorige maand in Forum over de aanpak van bevingsschade in hun provincie. De kersverse Nationaal Coördinator Groningen Hans Alders moet hen niet vergeten, vinden ze. Alders: ‘Ik kan niet zomaar iets doen.’
Na zijn installatie in juni hield Alders een maand radiostilte. In de maanden ervoor waren ongeruste en opgewonden Groningers met bevingsschade niet uit de media weg te slaan. Het werd tijd voor wat rust in de tent, al zul je hem dat niet zo horen zeggen. ‘Het was een drukke tijd’, zegt Alders in plaats daarvan. ‘In Groningen heeft 15 procent van de panden bevingsschade, in sommige dorpen is dat 50 procent. Dat beïnvloedt de mensen zeer. Dit is geen kwestie van alleen even een stroomschema maken, er moet ook een organisatie opgebouwd worden. En wat hier gebeurt, is helemaal nieuw.’
Juni heeft voor Alders in het teken gestaan van ‘Hoe?’, inclusief een vet vraagteken. Hoe versterk je duizenden woningen en bedrijfspanden? Hoe maak je een plan voor versterking van de economisch zwakke regio? Hoe betrek je burgers bij dat proces? Hoe zorg je ervoor dat ondertussen de reparatie van bevingsschade doorgaat? De Nationaal Coördinator Groningen heeft een strak tijdplan. ‘Aan het einde van dit jaar moet er een vijfjarenplan liggen’, zegt Alders. Hij praat in een tempo alsof het diezelfde dag nog af moet. ‘Afgelopen maand hebben we een schema gemaakt wat er allemaal nog gedaan moet worden in augustus en september. In oktober moet er een concept liggen waar in november nog over gepraat kan worden. In december wil ik het afronden, zodat het nog voor de Kerst in Den Haag besproken kan zijn.’
Er komen dus, onbeleefd gezegd, weer praatgroepjes. Dat kennen Groningers wel. Hoe wint u nieuw vertrouwen?
‘Ik heb met heel veel mensen gepraat. Mensen willen dat wat loopt, daadwerkelijk wordt aangepakt. Er moet een plan komen, ik kan niet zomaar iets doen. Dat plan moet zo worden dat ik woord kan houden.’ Dat de Nationaal Coördinator Groningen kantoor houdt in Groningen en niet in het ministerie van EZ in Den Haag is ook niet voor niets. Alders: ‘In Groningen gebeurt het, dan moet je dáár zitten.’
Het herstellen van aardbevingsschade en het aardbevingsbestendig maken van panden wordt in het programma gecombineerd met een sociaaleconomisch stimuleringsplan voor Groningen: Kansrijk Groningen. Voorlopig gaat het meer om coördinatie dan om extra geld, zegt Alders. ‘Als je bezig bent met de aanpak van beschadigde schoolgebouwen, kijk je dan naar de situatie van nu of naar de verwachte ontwikkelingen in de komende jaren? Is dit misschien hét moment om het snelste internet uit te rollen als we toch aan het graven zijn? Er zijn veel van dat soort activiteiten die je op elkaar kunt afstemmen.’
Maar de Nationaal Coördinator is geen Sinterklaas. ‘Ik wil de dorpsplannen die er natuurlijk al zijn, af zetten tegen de schaal van de risico’s’, legt Alders uit. ‘Waar zitten de prioriteiten, zodat we niet zomaar ergens beginnen. Vergis je niet, dit is een enorme klus. Minister Kamp heeft beloofd dat in 2016 vijfduizend panden zijn aangepakt. Dat zijn er honderd per week.’ De schade die het gevolg is van de gaswinning wordt betaald door de NAM, maar Kansrijk Groningen heeft van Den Haag geen budget meegekregen. Alders zoekt het vooral in het naar voren schuiven van projecten en al geplande investeringen en hij verwacht voldoende steun te kunnen krijgen van banken om bedrijven daarbij te ondersteunen. ‘Er zal heel wat creativiteit nodig zijn, maar ik zie dat ook banken zich betrokken voelen, zij zijn tenslotte ook actief in het gebied. Ze zullen niet vooraan staan, maar wij gaan er van uit dat ze niet vrijblijvend aan de kant blijven.’
Staatssecretaris voor Groningen
In het organisatieschema valt de Nationaal Coördinator Groningen net onder minister Kamp, nog boven de ambtelijke top. Alders is daarmee een soort staatssecretaris voor Groningen, al negeert hij de suggestie geroutineerd. Net als al te precieze doelstellingen. ‘Iedereen weet waar het gasveld ligt en wat het risicogebied is bij het winnen van gas. Díe woningen moeten we aardbevingsbestendig maken. Dat zal niet in vijf jaar gebeurd zijn. Aan de andere kant leren we ook steeds meer over hoe woningen aardbevingsbestendig gemaakt kunnen worden. Er worden nieuwe technieken bedacht die sneller en goedkoper zijn. Groningen is een levend gebied met specifieke sociaal-culturele ontwikkelingen. Dit is niet afgelopen in 2020. De titel van mijn laatste hoofdstuk wordt met zekerheid: Wat moet er verder nog gebeuren.’
Kunt u besluiten uit Den Haag tegenhouden die uw plannen frustreren?
‘Ik mag zelf voorstellen doen, en ik heb toegang tot álle betrokken ministers. Dus niet alleen tot Kamp, maar ook tot de minister van Verkeer of van Onderwijs. Er zal de komende jaren bijvoorbeeld een ongekende behoefte zijn in de bouw, het zou raar zijn om dan opleidingen in Brabant op te zetten en niet in Groningen. We kijken nog of er meer bevoegdheden nodig zijn, maar ik ga er van uit dat dat niet hoeft.’
Bedrijfspanden
De gesprekken over bevingsschade gaan vaak over woningen, weinig over bedrijfspanden en de problemen van schade voor het voeren van een onderneming. Ook Alders spreekt vooral over woningen en over scholen. Bij bedrijven gaat het eerst over boerenbedrijven die schade lijden. Groningse ondernemers klaagden in juni in Forum dat er weinig rekening wordt gehouden met hun specifieke problemen. Wat doe je als je moet sluiten omdat jouw pand gerenoveerd moet worden? Hoe zit het met gevaar voor personeel in de periode voor reparaties? Komt er een regeling voor de waardedaling van bedrijfspanden?
Vooralsnog ziet Alders weinig in speciale regelingen voor ‘geschokte’ ondernemers. Wat hem betreft is er weinig onderscheid nodig in de aanpak van schade. Alders: ‘Er zijn al best veel regelingen. We kijken welke werkzaamheden worden verricht en wat er moet gebeuren als het pand niet meer gebruikt kan worden. De innovatie gaat nu ook snel. Hoe verder we komen in de tijd, hoe meer processen er worden ontwikkeld waarbij niet ontruimd hoeft te worden. En als in november gepraat wordt over ons plan van aanpak, gaan we ook met de economische sector om tafel om te horen wat wel of niet nodig is.’
Groningse ondernemers willen dat bij het herstelwerk Groningse bedrijven worden ingeschakeld. Zo blijft het geld in de toch al economisch zwakke regio. Kunt u dat garanderen?
‘Vanzelfsprekend willen ze dat. Je krijgt ook vreemde mensen in huis, daar wil je zelf regie over voeren. Ik zie nu ook veel aannemers in de regio zich certificeren om dit herstelwerk te kunnen doen. Maar dit is een immense opgave. Bij aanbestedingen moet je vreselijk oppassen en alle wettelijke regels blijven gewoon van kracht. En bovenal geldt: Ik ben niet de opdrachtgever van herstelwerk. Dat zijn de eigenaren van de panden.’
Ook met het oog op ’s Rijks financiën: ziet u de gaskraan ooit weer verder open gaan?
‘De minister (Kamp van Economische Zaken, RE) heeft aangegeven dat hij nu twee dingen bekijkt. Het eerste is wat een goede verhouding is tussen gaswinning en aardbevingsbestendigheid. Het tweede is een ander gasbeleid waarbij de rol van Groningen kleiner wordt, bijvoorbeeld door meer import uit Rusland. Beide studies zijn gebaseerd op een lager niveau. De gaswinning gaat niet meer naar het oude peil, denk ik.’
Wie is Hans Alders?Hans Alders (1952) was van 1996 tot 2007 Commissaris van de Koningin in Groningen. Daarvoor was hij onder andere minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu in het derde kabinet-Lubbers en Tweede Kamerlid voor de PvdA. Van oktober 2008 tot oktober 2011 was Alders voorzitter van de Taskforce Biodiversiteit en Natuurlijke Hulpbronnen. De afgelopen jaren had hij verschillende functies in de energie-, pensioen- en vervoerssector. Wegens zijn nieuwe baan stopte Alders dit jaar met het voorzitterschap van Energie Nederland en andere aan energie gerelateerde functies. Alders is ook voorzitter van de Alderstafels voor de vliegvelden Schiphol, Eindhoven en Lelystad en president-commissaris van ProRail. Hans Alders woont in het centrum van Groningen en heeft ‘voor zover ik weet geen aardbevingsschade’.
Coördinator van Gronings herstelMinister Kamp van Economische Zaken maakte op 1 mei bekend dat Hans Alders is benoemd tot Nationaal Coördinator Groningen en leiding gaat geven aan de ‘Overheidsdienst Groningen’. Het was de voorlopige climax van weken vol onrust in media en parlement rondom aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning in die provincie. Kamp draaide begin dit jaar ook de winning terug om de kans op bevingen te verminderen.
Alders gaat zich de komende jaren bezig houden met twee onderwerpen. Hij moet het herstel van beschadigde woningen en het aardbevingsbestendig maken van panden in het gaswinningsgebied coördineren. Tot dan toe was dat voornamelijk een taak van de NAM. Daarnaast geeft Alders leiding aan het programma Kansrijk Groningen om de economie van de provincie te versterken.
De organisatie van de Nationaal Coördinator Groningen bestaat uit een directie in Groningen, waar de meeste ambtenaren gaan werken en een kleinere directie in Den Haag. Het regionale deel is samengesteld uit medewerkers van onder andere gemeenten, Provincies en Rijk.
