Zet het mes in de kerstboom aan aftrekposten en belastingtoeslagen. Die tip geeft econome Barbara Baarsma aan het nieuwe kabinet. 'En schaf ook de vaste contracten af.'
Stel: je zou voor één keer de Miljoenennota mogen maken en je belangrijkste doel zou zijn om de Nederlandse economie zo sterk als kan te maken. Als je dat aan econoom Barbara Baarsma (Universiteit van Amsterdam en directeur kennisontwikkeling bij de Rabobank) voorlegt, krijgt ze meteen pretogen. Daar heeft ze wel ideeën over. 'Denk nou niet dat er enorm veel uit te geven valt', waarschuwt ze. 'Als we ons huidige voorzieningenniveau willen handhaven, ook voor onze kinderen en kleinkinderen, dan kun je maximaal het zogenoemde houdbaarheidssaldo uitgeven. Dat komt op dit moment neer op ongeveer 1 miljard. Dat is veel minder dan veel mensen denken.'
Wil je meer uitgeven, dan zal je moeten zorgen dat het houdbaarheidssaldo groeit, stelt Baarsma. 'Het vorige kabinet heeft in crisistijd echt heel veel hervormd. Met name de verhoging van de AOW-leeftijd en de koppeling ervan aan de levensverwachting heeft echt heel erg veel gedaan voor het houdbaarheidssaldo. Dat weten heel veel mensen niet, maar dat is dus echt gigantisch. Een nieuw kabinet moet dat zeker niet terugdraaien, ook niet via een achterdeur voor zware beroepen.'
En hervormingen van dit kaliber, daar heeft Nederland er meer van nodig, zegt Baarsma. 'Waarschijnlijk is in de politieke werkelijkheid een crisis nodig om belangrijke hervormingen door te voeren. Maar toch… de partijen die nu praten over een nieuw kabinet zijn ook partijen die in hun verkiezingsprogramma’s hebben gezegd dat ze niet voor de quick win en de quick score gaan, maar voor een beter Nederland op de lange termijn. Daar mogen we ze aan houden, vind ik.'
Iedereen rijker
Wat er dan moet gebeuren volgens Baarsma? 'Het belastingstelsel herzien: dat staat bij mij op nummer 1. Als je wilt dat er draagvlak is voor allerlei hervormingen, moet je niet alleen het bbp per hoofd van de bevolking als uitgangspunt nemen, maar ook zorgen dat iedereen zich rijker voelt. En dat is nu – ondanks het feit dat het economisch meezit – niet zo. De lasten op arbeid moeten daarom omlaag voor werkgevers én werknemers. Daardoor stijgt het vrij te besteden inkomen. Om die belastingverlaging te betalen, zal je iets anders moeten verhogen. Wat mij betreft wordt dat de btw: schaf het lage 6-procentstarief af en harmoniseer de btw op 21 procent. Dan speel je veel vrij om de belasting op arbeid te verlagen. De consumptie stijgt daardoor en daarvan wordt ook ondernemend Nederland – ondanks de btw-verhoging – gelukkig.'
'Er is een hele kerstboom aan belastinguitgaven en toeslagen opgetuigd'
Maar het mag nog wel een beetje rigoureuzer, vindt Baarsma. 'Er is een hele kerstboom aan belastinguitgaven en toeslagen opgetuigd. Allemaal het gevolg van politieke problemen, die men geprobeerd heeft binnen het belastingstelsel op te lossen. Dat moeten we dus niet doen. Zeker niet nu blijkt dat de Belastingdienst met de uitvoering ervan vastloopt én van een belangrijk deel van al die regelingen helemaal niet vaststaat of ze wel effectief zijn. Die kunnen allemaal afgeschaft worden.'
Vaste contracten afschaffen
De zelfstandigenaftrek bijvoorbeeld mag wat Baarsma betreft aan de kant. 'Werkt verstorend op de arbeidsmarkt en het echte conflict – is flex te flex of vast te vast – los je er niet mee op. Zorg wel dat je de arbeidsmarkt eerst hervormt.' Schaf vaste contracten af, zegt Baarsma. Prikkel iedereen zich vooral te blijven bijspijkeren, dat maakt mensen weerbaar op de arbeidsmarkt. 'Niet iedere werkgever zal daarin willen investeren en niet iedere werknemer kan dat. Daarom zou je een verzekering tegen kennisveroudering moeten krijgen of een leerbudget. Dat is niet alleen goed voor de doorstroming op de arbeidsmarkt. Je verhoogt er ook de arbeidsproductiviteit mee.'
Investeren in productiviteit
Dat is één van de twee knoppen waaraan je kunt draaien om een economie structureel te laten groeien, legt Baarsma uit. Of je zorgt dat er meer arbeidsaanbod is. Of je verhoogt de arbeidsproductiviteit. 'Het arbeidsaanbod gaat denk ik niet noemenswaardig toenemen, dus moeten we het van productiviteit hebben. Daarin móeten we investeren. Want Nederland en ondernemers zijn het meest gebaat bij structurele economische groei.'
'Een groeipercentage van 2 procent is best mogelijk'
Nou hangt die groei natuurlijk ook af van externe ontwikkelingen. Stel: er komt een nieuwe financiële crisis, de spanningen tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea lopen uit op een conflict, er ontstaat een bubbel op de woningmarkt. Die beïnvloeden ook hoe goed we het economisch doen. Baarsma: 'We doen het nu beter dan onze buren. Dan zijn we geneigd te vergeten dat we het in 2012 slechter deden dan onze buren en in het rijtje met Italië en Portugal stonden. Dat heeft niets te maken met externe ontwikkelingen, maar met thuisgebakken problemen. In vergelijking tot onze buurlanden, hebben Nederlanders veel hogere schulden voor onze woningen en een groter spaarvermogen in de vorm van pensioen. Daardoor is Nederland veel kwetsbaarder als bij economische schokken de waarde van de bezittingen daalt. Ik vind dat je daar iets aan moet veranderen: zorg dat je als je jong bent een deel van je pensioenopbouw kunt gebruiken om te investeren in een huis bijvoorbeeld. Als je al die hervormingen doorvoert, denk ik dat onze economie structureel harder kan groeien dan waarop we nu kunnen rekenen. Een groeipercentage van 2 procent is best mogelijk, denk ik, in plaats van de magere 1 procent waarop we nu structureel kunnen rekenen.'
Lees ook wat de economen Bas Jacobs, Henriëtte Prast en Marcel Canoy helemaal anders zouden doen.
Wie is Barbara Baarsma?Barbara Baarsma is directeur Kennisontwikkeling bij de Rabobank. Daarnaast is zij hoogleraar marktwerking en mededingingseconomie aan de Universiteit van Amsterdam en Kroonlid bij de Sociaal Economische Raad. Ook is zij lid van de Monitoringcommissie Corporate Governance. Verder is Barbara lid van de Jury Nationaal Icoon en de Raad van Advies DNB Academie. Eerder was ze directeur van SEO Economisch Onderzoek.
