Op zoek naar de nieuwe TomTom

Nederland heeft inspiratie nodig. Vier jaar lang wordt onder leiding van oud Akzo-topman Hans Wijers gezocht naar de iconen van morgen. Wie denkt dat hij een toekomstig icoon aan het ontwikkelen is, mag zich melden. Maar, waarschuwt Wijers: ‘De lat ligt hoog, ik ga mijn tijd niet verdoen met zomaar een projectje.’

Waarom wilt u zo graag iconen vinden?
‘We zijn al enkele jaren in crisis en nu verschuift terecht de aandacht van waar gaan we snijden naar waar gaan we groeien. Ik heb al vaker gezegd dat we moeten kijken hoe we Nederland moeten positioneren. Wereldwijd worden de kaarten nu op fundamentele wijze geschud en iedereen kijkt om zich heen. Hoe gaan de toekomstige handelsroutes lopen, wat doen we met energievraagstukken en logistieke problemen? Als Nederland zichzelf nu op een aantal terreinen naar voren schuift, kun je die gebieden claimen. Iconen helpen bij de branding van Nederland, zoals de scheepsbouw dat in de Gouden Eeuw deed, de uitvinding van de telescoop en later de Deltawerken.’

Wanneer is een project een icoon-potential?
‘Wij houden drie criteria aan. Het moet passen in het oplossen van grote maatschappelijke problemen zoals die ook in het plan Horizon 2020 van de EU worden genoemd. Het moet écht innovatief zijn. En het moet opschaalbaar zijn, niet zomaar een projectje. Het moet de relevantie voor een stad en de omzet van een klein bedrijf te boven gaan. De lat ligt hoog. Jaarlijks dragen we een paar potentiële iconen voor. Het kan zijn dat we na één of twee jaar een jaar hebben waarin we niets kunnen vinden. We gaan niet de lat lager leggen om het lijstje vol te krijgen.’

Kunt u tevoren wel voorspellen of iets een icoon wordt?
‘Nee, natuurlijk kun je dat niet met zekerheid zeggen. Philips heeft met de CD een icoon gecreëerd en er met Video2000 één gemist. Af en toe zullen we er met zijn allen naast zitten. Dat is niet erg. Stel we dragen vier jaar lang jaarlijks drie projecten voor. De helft wordt niets, nou ja niets, in elk geval geen enorm succes. Drie innovaties zijn oké, maar geen buitencategorie, en drie breken wereldwijd door. Als venturecapitalist – en zo kun je denken – heb je het met drie uit twaalf heel goed gedaan.’

Hoe wordt uw keuze een icoon van de Nederlandse techniek?
‘Ik ga er een beetje van uit dat de meeste voordrachten komen van consortia van universiteiten en het bedrijfsleven. Als wij denken dat het een toekomstig icoon kan worden, krijg je op ministerieel niveau een ambassadeur die bijvoorbeeld bij de EU in Brussel voor je kan aankloppen. Het ligt natuurlijk ook voor de hand, hoewel daar geen garantie voor bestaat, dat in de loop van de tijd geld wordt vrijgemaakt op begrotingen. Je krijgt spreektijd bij handelsmissies. Je komt in de publiciteit en dat doet veel. Andere partijen willen zich bij je aansluiten, mensen willen altijd meedoen met winnaars. Maar het is ook eng. Wij hebben hoge verwachtingen; je moet wel leveren. Reken maar op een hogere adrenalinespiegel.’

Wat hoopt u binnen te krijgen?
‘Ik kan me natuurlijk niet uitspreken over toekomstige ontwikkelingen, dan zou ik bevooroordeeld kunnen lijken. Maar om wat voorbeelden uit het recente verleden te noemen: de kaarttechnologie waar Tomtom uit voortgekomen is, zou hoge ogen gescoord hebben. Ik denk ook aan de ontwikkeling die indertijd door de broers Baan is opgezet: informatietechniek door bedrijfsprocessen waar nu SAP en Oracle groot in zijn. Baan heeft het om allerlei redenen niet gered, dat had heel anders kunnen lopen. Het hoeft niet heel heavy r&d te zijn. Jonge mensen snappen heel goed dat als je internationaal succes wilt hebben, je uniek moet zijn. Op de één of andere manier moet je innoverender zijn dan de rest.’