Duizenden bedrijven, miljoenen banen. Er staat wat op het spel als China in 2017 vrij toegang krijgt tot de Europese markt. Want tegen kunstmatig lage Chinese prijzen valt niet op te concurreren. Negen redenen waarom de EU daar nu iets tegen moet ondernemen.
Met duizenden protesteerden bedrijven én vakbonden vorige maand samen in Brussel. Dan moet er wel iets aan de hand zijn: meestal staan ze toch tegenover elkaar? Nou dat is dus ook zo: het voortbestaan van duizenden bedrijven en miljoenen banen staat op het spel als China vanaf 2017 voor markteconomie mag doorgaan. Vanaf dat moment kan dumping-kampioen China heel gemakkelijk te laag geprijsde producten op de Europese markt brengen. Zonder dat de EU hier iets tegen kan doen. Tenzij de EU dat nu goed regelt.
Chinezen dumpen hun producten. What else is new?
Als China als markteconomie wordt aangemerkt zou het wel eens veel erger kunnen worden met ‘dumping’ van Chinese producten, voorspellen industrieleiders. Vanaf 2017 geldt de huidige afspraak met China niet meer, die de toegang tot de Europese markt bepaalt en vaststelt wanneer sprake is van dumping. Of iets gezien kan worden als dumping wordt vanaf dat moment bepaald aan de hand van de Chinese binnenlandse prijzen. En dat is nu precies het probleem: de prijzen voor veel belangrijke producten worden door de Chinese staat kunstmatig laag gehouden. Zolang Chinezen hun producten maar niet onder die prijzen aanbieden, kunnen ze niet van de Europese markt worden geweerd. Zo wordt het Europese producenten wel heel erg moeilijk gemaakt. ‘Het is evident dat China veel producten dumpt, dat doet ze nu al’, zegt Europarlementariër Marietje Schaake. ‘Wat gaan we daar in 2017 tegen doen? Importeurs zullen blij zijn met lage prijzen, maar producenten en exporteurs worden uit de markt gedrongen. We moeten een afweging maken tussen wat hebben we er aan en wat kost het ons.’
To be or not to be a marketeconomy
Tot 1955 werd er überhaupt geen onderscheid gemaakt tussen markt- en niet-markteconomie. De discussie is vooral tot wasdom gekomen sinds de val van bijna alle communistische regimes in Europa in 1989. Een market economy status is volgens de EU alleen mogelijk als er kan worden voldaan aan een aantal eisen. De belangrijkste is dat de staat zich niet mag bemoeien met de bedrijfsvoering en geen ongeoorloofde steun mag geven. Bedrijven moeten transparant zijn, oog hebben voor milieu en de financiële sector moet onafhankelijk kunnen opereren. En, dat is ook wat de VS belangrijk vinden, er moeten vrije onderhandelingen over lonen zijn tussen werknemers en werkgevers. Gek genoeg hanteert de WTO geen regels voor wat een markteconomie is of hoe die hoort te functioneren. Voor de WTO geldt alleen in hoeverre de Chinese exportprijzen ontstaan met hulp van de staat.
Welke sectoren in de EU lopen gevaar?
Vooral bedrijven uit de staal-, aluminium-, glas- en zonnepaneelsector voelen de bui hangen. Zij staan al onder grote druk uit Azië, zegt Geert van Poelvoorde, voorzitter van de Europese vereniging van staalproducenten, Eurofer. ‘De importen komen Europa binnen onder de kostprijs’, zegt Van Poelvoorde. ‘Hier is sprake van dumping. De Europese Unie kan handelsbeschermende maatregelen treffen om tegen dit soort praktijken op te treden, maar is ongelooflijk traag in het toepassen van importheffingen. Een snelle aanpassing op het gebied van handelswetgeving is dan ook dringend vereist.’
Wat zijn de gevolgen in de bedrijven?
Volgens Milan Nitzschke, woordvoerder van de Europese industriekoepel Aegis, riskeert de Europese Unie ‘een verlies van 3,5 miljoen banen en jaarlijks een 228 miljard euro lager bruto binnenlands product als Europa de Chinezen hun gang laat gaan.’ Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de schattingen uiteenlopen van honderdduizend banen tot 10 miljoen.
‘Staal komt onder de kostprijs Europa binnen’
Miljoenen banen, geen wonder dat vakbonden met de werkgevers mee protesteren
Er moeten maatregelen worden genomen om de Chinese overcapaciteit(en) af te bouwen, zegt FNV. ‘Als China de status krijgt van vrije markteconomie, dan wordt het veel lastiger om handelsbeperkingen op te leggen’, zegt Jacqie van Stigt van FNV Metaal. ‘En aangezien China nu de overcapaciteit die er op hun markt is niet wil terugdringen én niet voldoet aan de criteria die de EU stelt aan een market economy status, waardoor onrendabele bedrijven blijven produceren, is dumping van industriële producten in Europa het gevolg. Vooral van staal. Nu kan nog tegen China worden opgetreden, maar dat wordt veel moeilijker als het land de status van vrije markteconomie zou krijgen. Die status lijkt de FNV dus niet wenselijk zolang China haar economische model niet aanpast.’
Hoe komen de Chinezen er dan eigenlijk bij dat ze een markteconomie zijn?
Sinds 2001 heeft het land een speciale status, de non-market-economy, waarbij vijftien jaar een aparte prijsberekening geldt om importheffingen op Chinese producten te kunnen plaatsen. De Chinezen zeggen gewoon: ‘We hebben een afspraak die volgend jaar vervalt en daarmee vervallen ook de beperkingen. Daarom zijn we in 2017 een markteconomie.’ ‘Pacta sunt servanda’ (Latijn voor afspraak is afspraak), vindt de Chinese woordvoerder voor Buitenlandse Zaken Lu Kang. De juridische dienst van de Europese Commissie is het daar trouwens mee eens. In juli vorig jaar concludeerde de dienst dat het ‘onverstandig’ zou zijn om die status niet te geven.
‘Dumpen mag gewoon niet’
Hebben ze een punt?
Het is nog maar de vraag of het automatisme dat China veronderstelt ook daadwerkelijk geldt. Maar de huidige aparte prijsberekening om importheffingen op Chinese producten te kunnen plaatsen, die gaat zeker sneuvelen. ‘De belangrijkste vraag is niet of China een markteconomie is’, zegt Europarlementariër Marietje Schaake. ‘Dat is niet zo, daar is iedereen het wel over eens. De vraag is hoe gaan we de binnenlandse prijs van China na 2016 wegen om dumping te bepalen. Want dumpen mag gewoon niet, ook niet als je een markteconomie bent. Nu geldt een soort vergelijking met India. Daarvan zeggen de Chinezen, niet onterecht: ‘Wij zijn India niet.’ Er zijn ook methoden waarbij een mandje wordt gemaakt op basis van de prijzen van grondstoffen, arbeid en transport. De vraag is wat gaan we doen?’
‘De zonnepaneelsector staat onder grote druk van China’
Probleem opgelost, toch? No way dat ze hun zin krijgen
Het lijkt een tamelijk hopeloze zaak voor de Chinezen, die wereldwijd kampioen zijn in het krijgen van dumpingklachten, maar het gaat om handelspolitiek, met de nadruk op politiek. Australië erkende China tien jaar geleden als markteconomie, twee jaar na het afsluiten van een handelsverdrag. Een studie wees uit dat de voordelen van die stap groter waren dan de nadelen. En dichter bij huis: Rusland is officieel ook een non-market-economy, maar de EU heeft de Russen als markteconomie erkend in een handelsverdrag.
De Europese Commissie heeft nog geen besluit genomen over haar reactie op de Chinese wens. Sterker nog, het document dat eind vorig jaar werd afgescheiden bevatte een ondertoon als zou China haar zin wel eens kunnen krijgen, al voldoet het niet echt aan de vijf criteria die Europa zelf aanhoudt voor een markteconomie.
De Nederlandse regering is, net als het Verenigd Koninkrijk en de Scandinavische landen, overigens niet pertinent tegen een markteconomiestatus voor China. Ook de Duitsers zijn welwillend, mits ze bepaalde sectoren mogen beschermen
Brussel moet dus sowieso aan het werk. Waarom is er nog steeds niets geregeld?
‘Het is ingewikkeld’, zegt Europarlementariër Marietje Schaake (D66). ‘Ik vind het heel belangrijk dat we ons aan de regels houden. Daarom moet duidelijk zijn wat er gebeurt ná 2016. Krijgt China inderdaad automatisch het stempel markteconomie of mogen we volgens de regels opnieuw belemmeringen opwerpen? Daarover zijn deskundigen het nog niet eens.’
De EU verloor deze maand definitief een zaak bij de WTO tegen Chinese dumping van schroeven en bouten De EU moet nu compensatie uitkeren voor de importheffing sinds 2009. Dat gaat om grote bedragen. ‘Daaraan zie je dat het belangrijk is om de regels scherp te hebben. Dit soort zaken hoort ook een beetje bij internationaal handelsbeleid, maar het moet niet te vaak voorkomen. Dat is slecht voor onze geloofwaardigheid. Wij willen met China ook nog praten over investeringen en over staatsteun, dus het is erg belangrijk dat wij ons aan de regels houden. Anders zegt China: Kijk naar jezelf.’
Prijsdumping: snel aanpakken graag
Als het aan de lidstaten van de EU ligt, wordt prijsdumping voortaan sneller aangepakt. Deze week hebben zij de Europese Commissie gevraagd de antidumpingprocedures met minstens twee maanden te bekorten. Dat moet Europese staalfabrikanten helpen in hun strijd tegen dumping van Chinees staal op de Europese markt. Chinese staalfabrikanten zetten hun staal nu onder kostprijs af, zegt de Europese staalindustrie. De EU reageert – in vergelijking tot de Amerikaanse overheid – vrij traag. Voordat is onderzocht of er sprake is van dumping en er voorlopige maatregelen worden genomen, zijn er zo negen maanden verstreken. Definitieve maatregelen laten doorgaans vijftien maanden op zich wachten. In de VS duurt dit 45 dagen. Wanneer EU-handelscommissaris Cecilia Malmström (Handel) maatregelen neemt, is nog niet bekend.
Nou ja het is nog geen januari…
‘Het is kort dag om voor 1 januari 2017 nog maatregelen aan te nemen’, waarschuwt ervaringsdeskundige Schaake. In Brussel gaat niets snel. ‘Twee jaar geleden lag er een pakket beschermende maatregelen op tafel, maar daar konden de lidstaten het toen niet over eens worden. Er zijn nu eenmaal staten die veel handel drijven en landen die heel erg hun eigen bedrijven beschermen. Misschien dat nu onder druk alles vloeibaar wordt. Er zijn mensen in de EU die zeggen dat China de zaak maar bij de WTO aanhangig moet maken, maar ik zou willen dat we zelf de regels maken.’ Ook de VS roeren zich. Zij hebben aangekondigd zich te gaan verzetten tegen een statusverandering van China en hun besluitvormingsproces over handelsbeperkingen is veel sneller dan die van de EU. ‘Ik kan me voorstellen dat de Europese Commissie wacht op Amerika om één lijn te kunnen trekken’, zegt Schaake. ‘Maar als we te lang niet voorop willen lopen, lopen we straks achteraan. En dan ligt er niets op 1 januari.’
