Wat komt er na het rijtje Pasen, Valentijn, Sinterklaas en Kerst? Misschien moet daar maar Suikerfeest bij, dat deze week gevierd wordt. Want de miljoen islamitische inwoners van Nederland komen tijdens deze feestdag nog niet zo aan bod. Een gemiste kans voor ondernemers.
Eigenlijk laat elke ondernemer waar moslims komen, kansen liggen als hij niet inspeelt op ramadan, zegt Ahmet Ait Moha van onderzoeksbureau Motivaction. Hij heeft onderzoek gedaan naar het koopgedrag onder zeshonderd moslims in de vier grote steden. Eén miljoen moslims veranderen tijdens de ramadan hun tijdindeling en bestedingspatroon. Ze vasten en proberen intensieve inspanning te vermijden. Sporten en horeca-bezoek verplaatst zich naar de avond, wanneer ze wel mogen eten en drinken.
De iftar, de maaltijd die tijdens de vastenmaand direct na zonsondergang genuttigd wordt, is vooral een familieaangelegenheid, maar volgens Ait Moha is dat niet in steen gebeiteld. De eerste dagen staan vaak wel in het teken van gezamenlijk met familie en vrienden thuis eten na zonsondergang, maar na een week verplaatst zich dat naar restaurants. De eerste generatie allochtonen leeft nog steeds traditioneel sober, maar de tweede en derde generatie verdient meer en leeft er naar. Vooral in Amsterdam zien we op verschillende plekken initiatieven ontstaan in de horeca die een iftar aanbieden.
Vergunningtraject van een jaar
Ali Topak is mede-eigenaar van een keten met vier restaurants in Amsterdam en twee in Rotterdam. Hij richt zich deze weken specifiek op het aanbieden van iftar-maaltijden. Toen wij 16 jaar geleden begonnen met het aanbieden van iftars, waren we de eerste, zegt hij. Wij hadden zelf behoefte aan een restaurant dat laat open was, met halal voedsel én geschikt voor families. In die tijd had je wel shoarma-tenten, maar die zijn niet geschikt om rustig met je familie te eten. Uiteindelijk heeft het aanbod de vraag geschapen. Turken komen van overal vandaan naar Amsterdam, zelfs uit Deventer, Almelo en Enschede.
Topak is met de gemeente in onderhandeling om een 24-uursvergunning te krijgen voor zijn restaurants in Amsterdam. Zestien jaar geleden begon de ramadan op een ander tijdstip in het jaar. Toen ging rond zes uur de zon onder. Dan is een sluitingstijd van 22 uur wel voldoende. Nu gaat de zon dan pas onder. Het liefst zou ik nu tot 4 uur s ochtend open blijven, maar dat mag niet. Van de gemeente mag een horecabedrijf vijf dagen in het jaar langer open blijven, maar dat is in deze situatie niet te doen. Ik moet dan vijf specifieke dagen uitkiezen, dat onthouden mijn klanten niet. Sinds kort kun je een 24-uurs vergunning aanvragen. Daar ben ik nou mee bezig, al heb ik die alleen nodig voor de vastenperiode. Ik ben zes maanden geleden begonnen met de aanvraag, en ik denk dat het nog wel een half jaar gaat duren.
Eten en kleding
Overdag is er een omzet-afname, maar de behoefte verdwijnt niet, die verplaatst zich. Daar zou je op in kunnen spelen, stelt onderzoeker Ait Moha. Kledingwinkels zien bijvoorbeeld een enorme omzetstijging vlak voor het Suikerfeest, het feest aan het einde van de ramadan. Je zou daar op in kunnen spelen door een groter assortiment feestelijke kleding aan te bieden. Op warme zomerdagen, zoals begin deze maand, gaan vastende moslims niet in de volle zon kledingzaken af. Daar zou je de openingstijden op aan kunnen passen.
Supermarkten zoals Vomar en Albert Heijn hebben de trend onderkend en experimenteren met ramadan-specials. Albert Heijn is enkele jaren geleden begonnen met speciale ramadan-displays met populair voedsel tijdens de iftar. De displays zijn dit jaar niet opgesteld, zegt Els van Dijk van Albert Heijn, het zag er te rommelig uit. Maar de ramadan-aanbiedingen zijn gebleven. Ongeveer 150 van de 850 winkels hebben extra grote verpakkingen van onder andere bulgur, dadels, vijgen en olijven in de schappen. We zien het zeker als een serieuze omzetkans, er is niets cosmetisch aan. Op deze manier spelen we in op een behoefte, net zoals we dat zouden doen bij Sinterklaas of Kerst.
Warenhuisketen V&D richt zich in zijn nieuwe koers bewust meer op deze onderbelichte doelgroep. Mede via een klantenreactie-website is de afgelopen maanden geïnventariseerd welke wensen klanten hebben. V&D is gebaseerd op centrale inkoop en daarbij is eigenlijk nooit rekening gehouden met het feit dat in sommige filialen 30 procent van het klantenbestand allochtoon is, vaak islamitisch, zegt V&D-woordvoerder Michael Renssen. Nationaal inkopen van alles past niet meer in de tijdgeest, dus nu krijgen lokale filiaalmanagers meer vrijheid, ook om in te spelen op speciale bevolkingsgroepen. We hebben daar al wel een beetje ervaring mee. In het religieus-conservatieve Veenendaal is het kledingassortiment vanouds iets anders dan in Amstelveen. En rond de laatste KNVB-bekerfinale had onze Groningse filiaalhouder een tijdelijke FC Groningen-fanshop ingericht die liep als een jekker.
Volgens onderzoeker Ait Moha kunnen behalve ramadan, ook andere feestdagen van allochtone oorsprong beter bediend worden door ondernemers, zoals het Hindoeïstische Holi-feest. Ik merk aan bedrijven in onze klantenkring dat daar belangstelling voor is. Dat geldt ook voor feesten in bredere zin zoals bruiloften. Nu al horen we van sommige klanten dat ze zich oriënteren op aanpassingen, maar ze zijn nog onzeker. Ze vragen zich af: hoe doe ik dat en verlies ik geen bestaande klanten? Ali Topak heeft een tip: Ga eens een dag of langer vasten als je geen islamiet bent en kijk welk leefpatroon je dan aanneemt. Ikzelf ben moslim en vast. Ik ga dus laat naar bed en sta ook later op dan gebruikelijk en dat doen heel veel mensen in deze periode. Zo merk je vanzelf hoe je kunt inspelen op een behoefte. En communiceer goed naar je klanten. Hang een briefje aan de deuren. Je doelgroep snapt niet spontaan wat je aan het doen bent.
Je kunt wel willen inspringen op het veranderende dagpatroon van moslims tijdens ramadan, maar dan moet het wel mogen. In de vier grote steden is dat in ieder geval op papier haalbare kaart. De gemeente Den Haag heeft speciaal voor ramadan haar winkeltijdenbesluit enigszins aangepast. Tijdens de ramadan mogen winkels waar brood en gebak wordt verkocht elke dag tot middernacht geopend zijn. In Rotterdam, Utrecht en Amsterdam zijn geen speciale aanpassingen gedaan. Winkels mogen tot 22 uur open zijn. In Utrecht mogen supermarkten daarnaast tot middernacht de deuren open houden. Bij die gemeente zijn overigens geen signalen binnen gekomen van ondernemers die wegens ramadan langer open willen zijn. Rotterdamse ondernemers kunnen in overleg met de gemeente hun sluitingstijd vaststellen; honorering van die aanvraag hangt volgens een woordvoerder af van locatie en soort bedrijf. Onder andere een ijssalon (tot 1 uur) en een sportschool (tot 2 uur) en een fast food keten (ontbijt vanaf 4 uur s ochtend, als het nog donker is) hebben in de havenstad ramadan-aanpassing gevraagd en gekregen.
