Sociale partners in de EU aan het roer bij telewerken en right to disconnect

Werken op afstand, telewerken is een al langer bestaande trend. Door de Coronapandemie zijn we meer gaan telewerken. En ook voorstellen voor meer zeggenschap van individuele werknemers over hun werkplek en bereikbaarheid kwamen op tafel te liggen. In eigen land maakten werkgevers en werknemers afspraken in de SER over hybride werken. Het unanieme advies van de SER aan het kabinet werd door de initiatiefnemers van de ‘Wet Werken waar je wilt’ overgenomen. De zwaarwegende dienst- en of bedrijfsbelangen zijn niet maatgevend voor beoordeling van het verzoek van de werknemer om vanuit een andere plaats te werken dan vanuit de aangewezen bedrijfs- of kantoorlocatie. De werkgever weegt het verzoek naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. In Europa is de trein inmiddels verder gereden. Bonden drongen bij het Europees Parlement al lang aan om de Europese Commissie tot een wetgevingsvoorstel aan te zetten. Het Europees Parlement was bereid om daarmee nog drie jaar te wachten om werkgevers en werknemers gelegenheid te geven hun op Europees niveau gemaakte afspraken over digitaal werken in het Digital Framework Agreement in nationale afspraken te laten omzetten en daarna te bezien wat ervan terechtgekomen is.

Zover komt het nu niet. Uiteraard blijft het nodig om onze Europese beloftes nationaal gestand te doen. De Europese Commissie vindt dat sociale partners met elkaar afspraken moeten maken. BusinessEurope, SMEunited, European Centre of Employers and Enterprises providing Public services (CEEP) en European Trade Union Confederation (ETUC) gaan vanaf september met elkaar onderhandelen over telewerken en het right to disconnect. Na negen maanden moet er een voldragen onderhandelingsakkoord liggen. De afspraken, die zij met elkaar maken, zijn juridisch bindend en zullen worden omgezet in een richtlijn. De Europese Commissie zal dat onderhandelingsakkoord via een voorstel voor een richtlijn voorleggen aan de Europese Raad. De Europese Commissie heeft immers als enige Europese instelling het recht van initiatief. Wat wordt hiermee gewonnen? De Raad noch de Commissie hebben de mogelijkheid om de inhoud van de overeenkomst aan te passen. Daarmee wordt verder voorkomen, dat de Europese Commissie zelf met een voorstel komt waarover werkgever en werknemers zich moeten uitspreken. De onderhandelingen zullen worden gebaseerd op de door BusinessEurope, SMEunited en ETUC ondertekende Digital Framework Agreement uit 2020. Met een bindende overeenkomst laten BusinessEurope, SMEunited en ETUC ook zien dat het proces van sociale dialoog tot positieve resultaten kan leiden wanneer sociale partners de ruimte wordt geboden met elkaar te onderhandelen.

Telewerken vergroot ook noodzaak betere coördinatie sociale zekerheid

Telewerken kan uiteraard ook werken over grenzen heen zijn. Werknemers kunnen in Nederland werken, in het buurland wonen of andersom. Dat is niet zonder gevolgen. Want de sociale zekerheid en het fiscale regime zijn verschillend in de landen van de Europese Unie. Werkenden kunnen beroep doen op het socialezekerheidsstelsel van het land waarin zij premies afdragen. Het is slechts mogelijk om in één lidstaat sociaal verzekerd te zijn. De aanwijsregels van de EU-verordening (EG) nr. 883/2004 bepalen onder welke socialezekerheidswetgeving iemand valt. Deze verordening stamt uit het einde van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Zij is gemaakt voor een totaal andere arbeidsmarkt dan wij nu hebben; namelijk voor werknemers die voor een dag of beperkt aantal dagen voor hun bedrijf over de grens gingen werken. De onderhandelingen over herziening van deze verordening zitten al enkele jaren muurvast. Nodig is, dat onderhandelingen over herziening op gang komen vanuit een veel breder en eigentijdser arbeidsmarktperspectief om telewerken voor grensarbeiders te faciliteren en substantiële toename van kosten voor werkgevers te voorkomen. Voor de korte termijn kunnen in het kader van de sociale zekerheid ook bilaterale afspraken gemaakt worden. Maar, Nederland heeft daarvoor uiteraard de medewerking van haar buurlanden nodig.