Thijs Reuten (PvdA/S&D): ‘een geopolitieke EU begint met het verstevigen van de banden op het Europese continent’

De eerste ronde van de Europese Politieke Gemeenschap, twee weken terug in Praag, was een groot succes. Niet zozeer omdat er grote beslissingen werden genomen. Wel omdat, met uitzondering van de agressieve regimes van Rusland en Belarus, alle Europese regeringsleiders eindelijk eens met elkaar aan tafel zaten. Zeker nu Rusland onverminderd zijn brute invasie van een kandidaat voor EU-lidmaatschap blijft doorzetten, is de symbolische waarde van deze Europese eenheid groot. Nu is het zaak om die eenheid, ook al is die in sommige gevallen maar flinterdun, om te zetten in daden.

Toegegeven, de lat lag laag voor de eerste ronde. Het primaire doel was helder: het opzetten van een strategisch forum waarin EU-, niet-EU- en toekomstige EU-lidstaten structureel van gedachten kunnen wisselen over gezamenlijke kernproblemen die een Europa-brede aanpak vereisen. Tegelijkertijd is, door samenwerkingsmogelijkheden te bieden met EU-lidstaten zonder daarbij de EU zelf te betrekken, ook het format innovatief.  Zo biedt het platform een uitstekend samenwerkingsverband voor het Verenigd Koninkrijk, dat samenwerking met de EU op buitenlands beleid blijft weigeren; voor Turkije, wiens EU-kandidaatsstatus door Erdogans autocratische neigingen inmiddels vooral nog formaliteit is; en voor landen als Oekraïne die graag al voor hun officiële EU-toetreding verder met de EU integreren. 

Dat is ook een hoognodige erkenning van de realiteit: een geopolitieke EU begint met het verstevigen van de banden op het Europese continent. Zo kan ook de toenemende invloed van Rusland en China in de regio een halt worden toegeroepen. Tegelijkertijd is het voor mij helder dat de Gemeenschap geen wachtkamer mag worden voor EU-toetredingslanden. Wat die nodig hebben, is een verstevigde toetredingsprocedure met stapsgewijze integratie in de Europese Unie. De verder welkome samenwerking die de EPG biedt, moet daarom los worden gezien van EU-lidmaatschap.

Maar om echt succes te hebben, moet de Gemeenschap meer zijn dan een praatclub voor regeringsleiders. Een gestructureerde dialoog tussen deelnemende landen moet wel georganiseerd worden, met agenda’s en voorstellen. De eerste vier organiserende landen zouden een voortrekkersrol kunnen nemen en zo verder steeds met een kwartet hoofdsteden. Zo kunnen, als de regeringsleiders volgend jaar lente in Moldavië weer bijeenkomen, spijkers met koppen worden geslagen. Versterkte samenwerking zou bijvoorbeeld moeten worden gezocht op energiezekerheid en veiligheidsbeleid. Beide terreinen overstijgen ook de EU en kunnen leiden tot concrete initiatieven die het belang van alle landen dienen. Zolang het geen vervanging wordt voor EU-lidmaatschap, heeft de EPG de potentie een uitstekend initiatief voor verdere Europese eenheid te zijn. Nu is het aan de lidstaten om deze kans niet te missen.

Thijs Reuten

Europarlementariër PvdA/S&D-fractie