Geachte dames en heren,
Op 14 december bespreekt u aanvullende maatregelen voor het aanpakken van de netcongestie op het overvolle stroomnet. De urgentie is groot, nu al zo'n 6.000 bedrijven op de wachtlijst staan bij de netbeheerders en bedrijven van het aardgas af willen. Ook zien we dat bedrijven ten opzichte van onze buurlanden steeds meer op achterstand komen te staan door een stapeling van factoren. Wij delen daarom graag onze aandachtspunten met u om een bijdrage te leveren aan de koers die is ingezet met het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN).
Ontwikkelingen gaan snel
De Nederlandse elektrificatie is de laatste jaren in een stroomversnelling terecht gekomen. Burgers en bedrijven schakelen waar dat kan steeds vaker over van aardgas naar elektra. Zo worden we minder afhankelijk van fossiele bronnen van elders, mét vermindering van de CO2-uitstoot. Dit is sneller gegaan dan verwacht en nu zitten we aan de grenzen van de capaciteit van ons stroomnet. Hierdoor treedt inmiddels vertraging van de woningbouw op en verslechtert het investeringsklimaat voor bedrijven voor verduurzaming, uitbreiding of om zich hier te vestigen. Nu al zien we dat voor uitbreidingsinvesteringen netcongestie genoemd wordt als factor om elders te investeren buiten Nederland.
Er is meer mogelijk om de problemen op te lossen
Netcongestie moet natuurlijk in eerste instantie voorkomen en opgelost worden door verzwaring en uitbreiding van het elektriciteitsnet. Tegelijkertijd moeten de mogelijkheden om het bestaande net beter te benutten worden gerealiseerd. Wij ondersteunen de daadkrachtige aanpak van de minister voor klimaat en energie (zie brief van 18 oktober 2023). Er zijn drie punten waarvoor wij aanvullend aandacht vragen en die kunnen helpen de schaarste op het overvolle stroomnet verder terug te dringen. Wij vragen u deze punten mee te nemen in het commissiedebat van 14 december aanstaande.
1. Versnel planmatige uitrol per gebied, en kom bedrijven in de wachtrij tegemoet
Wij pleiten ervoor de uitvoering veel meer leidend te laten zijn bij de uitrol van het energienet. De aanpak via het MIEK (Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) is daarbij zeer behulpzaam en kan nog meer zijn meerwaarde bewijzen door goede monitoring en in geval van projectvertraging maatregelen te treffen. De brief van 18 oktober jl. verwijst naar een meer planmatige uitrol van de energie-infrastructuur. Ook wij verwachten dat een meer productiematige aanpak op wijk- en gebiedsniveau efficiënter is dan de huidige aanpak per aansluiting, of een ingewikkelde route waarbij bepaalde groepen gebruikers voorrang krijgen.
Regel alles in één gebied in klap voor snelle uitrol
Om zo'n uitrol per gebied mogelijk te maken is het cruciaal dat de gemeenten keuzes maken welke wijk, of gebied en welke energiemodaliteit (warmte of elektra) het meest geschikt is voor zo'n aanpak. Vervolgens kan in gebieden waar grond beschikbaar is (voor bijvoorbeeld transformatorhuisjes en andere infra die nodig is) ruimte gereserveerd worden en kan de vergunningverlening versneld in gang worden gezet, zodat de productiekaravaan van netbeheerders voortvarend aan de slag kan en in één klap een gebied of regio kan aanpakken. Gebieden waar gemeenten en provincies deze voorwaarden voor de aanleg van energienetten snel realiseren, komen dan ook snel aan de beurt. Het Rijk zou de lokale overheden kunnen ondersteunen met een expertpool voor de vergunningverlening. Voor de uitvoering is de krapte op de arbeidsmarkt een blijvend aandachtspunt en moet er aangesloten worden bij het Aanvalsplan Techniek en het Groene Banenplan.
Zorg voor ontheffing voor bedrijven die nog niet naar elektra kunnen door netcongestie
Voor gebieden waar de uitrol langer duurt zijn ondertussen ook oplossingen nodig. De daar gevestigde bedrijven die in de wacht staan om naar elektra te gaan, komen anders in de problemen. Zij krijgen namelijk te maken met een hogere energiebelasting op aardgas en/of een nationale CO2-heffing, die ze niet kunnen vermijden. Ons voorstel is dat deze bedrijven die wel willen overstappen op elektra maar niet kunnen in afwachting van nieuwe infrastructuur, ontheven dan wel vrijgesteld worden van de CO2-heffing en de hogere energiebelasting op aardgas. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een ander lager tarief toe te passen, wanneer bedrijven aantoonbaar hun elektrificatieplannen gereed hebben.
Wij vragen u concreet om de netbeheerders te faciliteren door het klaarzetten van een optimaal vergunningverleningsproces. In de regio's zal tijdig grond beschikbaar gemaakt moeten worden die (mogelijk) nodig is. De partners in het LAN kunnen vervolgens een voorstel maken hoe en onder welke voorwaarden de productiekaravaan snel kan starten en hoe de bedrijven in regio's die later aan bod komen tegemoet gekomen kunnen worden met ontheffingen.
2. Hulp om het net flexibeler te gebruiken
Bedrijven die mogelijkheden hebben om hun bedrijfsprocessen te flexibiliseren zodat de piekmomenten op het stroomnet ontlast worden, zullen dat de komende jaren gaan doen. Echter, deze beweging komt niet altijd vanzelf op gang. Daarom zijn wij verheugd met de aanstelling van de bestuurlijk aanjager 'slim met stroom'. Samen kunnen we de belemmeringen agenderen, kansrijke situaties benutten en op deze manier bijdragen aan meer ruimte op het stroomnet. VNO-NCW en MKB-Nederland hebben recent de uitnodiging van minister Jetten opgepakt voor meer handelingsperspectief op bedrijventerreinen door te werken in energyhubs. Ons doel is het aantal energyhubs te vergroten. Wij vragen u alert te zijn op de bevindingen van de bestuurlijk aanjager en open te staan voor wijzigingen in het instrumentarium als dat het handelingsperspectief voor bedrijven om te flexibiliseren vergroot. Verdere digitalisering, meetpunten en slimme meters zijn noodzakelijk om nog slimmer gebruik te maken van het net. Concreet vragen wij u nu om een spoedige bespreking van de Energiewet, die versnelling op een aantal punten mogelijk maakt en zodat we op bedrijventerreinen bijvoorbeeld snel onderling eenvoudiger stroom kunnen uitwisselen. Dit zijn simpele voorbeelden die straks kunnen onder de nieuwe wet en waar ondernemers nu vaak tegen bureaucratie aanlopen terwijl de goede plannen er zijn.
3. Betaalbaarheid onder druk door veel hogere netkosten dan elders
Gezamenlijk investeren de netbeheerders in 2024 circa 6 miljard euro in het stroomnet. Dit groeit naar 8 miljard euro per jaar vanaf 2025. Daarnaast nemen de kosten van de zogeheten netverliezen toe, door de stijgende energieprijs. Deze kosten worden verdeeld onder de netgebruikers, waardoor de stijgende trend van nettarieven de afgelopen jaren, de komende jaren fors zal doorzetten en de betaalbaarheid onder druk zet. Zie o.a. de beantwoording van uw Kamervragen 3 juli 2023. Dit is reden tot zorg, omdat deze netkosten elders veel lager zijn waardoor bedrijven op achterstand traken ten opzichte van de buitenlandse concurrentie.
Zo zien wij in Duitsland een steunpakket van 12 mld euro alleen al voor 2024 om de toegang tot stroom voor de maakindustrie betaalbaar te houden. Hierbij worden de tarieven voor energiebelasting op elektriciteit en het transport op het elektriciteitsnet verlaagd, en de IKC-regeling (die Nederland heeft stopgezet) verder verruimd. Ook zien we dat andere landen afwijkende tarieven hanteren zoals een nultarief voor energieopslag in batterijen of elektrolysers voor de productie van hernieuwbare waterstof. Nederlandse bedrijven zijn op zoek naar een eerlijk en gelijk speelveld, zodat zij blijvend in Nederland kunnen investeren en we voorkomen dat productie in de elektro-intensieve sector verschuift naar andere landen. Ook kunnen we hierdoor achterstand oplopen juist in belangrijke nieuwe gebieden (zoals voor batterijen of elektrolysers) die juist essentieel zijn voor ons nieuwe slimme energiesysteem en om energie betaalbaar te houden en minder afhankelijk te worden van andere (instabiele) landen. Wij zien dat investeringsbeslissingen nu in het buitenland genomen worden terwijl deze bedrijven ook plannen in Nederland hebben.
Concreet zouden we graag een plan zien van de minister voor klimaat en energie met oplossingen om de komende jaren de kosten voor elektrificatie beheersbaar en voorspelbaar te houden, zodat het Nederlandse bedrijfsleven met zekerheid investeringen hier kan doen én productie van onze (geopolitiek steeds belangrijkere) maakindustrie niet verschuift.
Tot slot
VNO-NCW en MKB-Nederland ondersteunen het inzetten van mogelijke instrumenten en middelen om het net uit te breiden en de toegang tot het stroomnet te verbeteren. Het is een cruciale randvoorwaarde voor een gezond ondernemings- en vestigingsklimaat, het realiseren van de woningbouwopgave en het kunnen elektrificeren van de bedrijfsvoering en daarmee het behalen van de klimaatdoelen 2030. Wij dragen daar graag aan bij en vragen ook u te blijven werken aan maatschappelijk draagvlak voor deze energietransitie.
Graag tot nadere toelichting bereid.
Hoogachtend,
Mw. I.C. Linthorst
Directeur Beleid
Geachte dames en heren,
Op 14 december bespreekt u aanvullende maatregelen voor het aanpakken van de netcongestie op het overvolle stroomnet. De urgentie is groot, nu al zo'n 6.000 bedrijven op de wachtlijst staan bij de netbeheerders en bedrijven van het aardgas af willen. Ook zien we dat bedrijven ten opzichte van onze buurlanden steeds meer op achterstand komen te staan door een stapeling van factoren. Wij delen daarom graag onze aandachtspunten met u om een bijdrage te leveren aan de koers die is ingezet met het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN).
Ontwikkelingen gaan snel
De Nederlandse elektrificatie is de laatste jaren in een stroomversnelling terecht gekomen. Burgers en bedrijven schakelen waar dat kan steeds vaker over van aardgas naar elektra. Zo worden we minder afhankelijk van fossiele bronnen van elders, mét vermindering van de CO2-uitstoot. Dit is sneller gegaan dan verwacht en nu zitten we aan de grenzen van de capaciteit van ons stroomnet. Hierdoor treedt inmiddels vertraging van de woningbouw op en verslechtert het investeringsklimaat voor bedrijven voor verduurzaming, uitbreiding of om zich hier te vestigen. Nu al zien we dat voor uitbreidingsinvesteringen netcongestie genoemd wordt als factor om elders te investeren buiten Nederland.
Er is meer mogelijk om de problemen op te lossen
Netcongestie moet natuurlijk in eerste instantie voorkomen en opgelost worden door verzwaring en uitbreiding van het elektriciteitsnet. Tegelijkertijd moeten de mogelijkheden om het bestaande net beter te benutten worden gerealiseerd. Wij ondersteunen de daadkrachtige aanpak van de minister voor klimaat en energie (zie brief van 18 oktober 2023). Er zijn drie punten waarvoor wij aanvullend aandacht vragen en die kunnen helpen de schaarste op het overvolle stroomnet verder terug te dringen. Wij vragen u deze punten mee te nemen in het commissiedebat van 14 december aanstaande.
1. Versnel planmatige uitrol per gebied, en kom bedrijven in de wachtrij tegemoet
Wij pleiten ervoor de uitvoering veel meer leidend te laten zijn bij de uitrol van het energienet. De aanpak via het MIEK (Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) is daarbij zeer behulpzaam en kan nog meer zijn meerwaarde bewijzen door goede monitoring en in geval van projectvertraging maatregelen te treffen. De brief van 18 oktober jl. verwijst naar een meer planmatige uitrol van de energie-infrastructuur. Ook wij verwachten dat een meer productiematige aanpak op wijk- en gebiedsniveau efficiënter is dan de huidige aanpak per aansluiting, of een ingewikkelde route waarbij bepaalde groepen gebruikers voorrang krijgen.
Regel alles in één gebied in klap voor snelle uitrol
Om zo'n uitrol per gebied mogelijk te maken is het cruciaal dat de gemeenten keuzes maken welke wijk, of gebied en welke energiemodaliteit (warmte of elektra) het meest geschikt is voor zo'n aanpak. Vervolgens kan in gebieden waar grond beschikbaar is (voor bijvoorbeeld transformatorhuisjes en andere infra die nodig is) ruimte gereserveerd worden en kan de vergunningverlening versneld in gang worden gezet, zodat de productiekaravaan van netbeheerders voortvarend aan de slag kan en in één klap een gebied of regio kan aanpakken. Gebieden waar gemeenten en provincies deze voorwaarden voor de aanleg van energienetten snel realiseren, komen dan ook snel aan de beurt. Het Rijk zou de lokale overheden kunnen ondersteunen met een expertpool voor de vergunningverlening. Voor de uitvoering is de krapte op de arbeidsmarkt een blijvend aandachtspunt en moet er aangesloten worden bij het Aanvalsplan Techniek en het Groene Banenplan.
Zorg voor ontheffing voor bedrijven die nog niet naar elektra kunnen door netcongestie
Voor gebieden waar de uitrol langer duurt zijn ondertussen ook oplossingen nodig. De daar gevestigde bedrijven die in de wacht staan om naar elektra te gaan, komen anders in de problemen. Zij krijgen namelijk te maken met een hogere energiebelasting op aardgas en/of een nationale CO2-heffing, die ze niet kunnen vermijden. Ons voorstel is dat deze bedrijven die wel willen overstappen op elektra maar niet kunnen in afwachting van nieuwe infrastructuur, ontheven dan wel vrijgesteld worden van de CO2-heffing en de hogere energiebelasting op aardgas. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een ander lager tarief toe te passen, wanneer bedrijven aantoonbaar hun elektrificatieplannen gereed hebben.
Wij vragen u concreet om de netbeheerders te faciliteren door het klaarzetten van een optimaal vergunningverleningsproces. In de regio's zal tijdig grond beschikbaar gemaakt moeten worden die (mogelijk) nodig is. De partners in het LAN kunnen vervolgens een voorstel maken hoe en onder welke voorwaarden de productiekaravaan snel kan starten en hoe de bedrijven in regio's die later aan bod komen tegemoet gekomen kunnen worden met ontheffingen.
2. Hulp om het net flexibeler te gebruiken
Bedrijven die mogelijkheden hebben om hun bedrijfsprocessen te flexibiliseren zodat de piekmomenten op het stroomnet ontlast worden, zullen dat de komende jaren gaan doen. Echter, deze beweging komt niet altijd vanzelf op gang. Daarom zijn wij verheugd met de aanstelling van de bestuurlijk aanjager 'slim met stroom'. Samen kunnen we de belemmeringen agenderen, kansrijke situaties benutten en op deze manier bijdragen aan meer ruimte op het stroomnet. VNO-NCW en MKB-Nederland hebben recent de uitnodiging van minister Jetten opgepakt voor meer handelingsperspectief op bedrijventerreinen door te werken in energyhubs. Ons doel is het aantal energyhubs te vergroten. Wij vragen u alert te zijn op de bevindingen van de bestuurlijk aanjager en open te staan voor wijzigingen in het instrumentarium als dat het handelingsperspectief voor bedrijven om te flexibiliseren vergroot. Verdere digitalisering, meetpunten en slimme meters zijn noodzakelijk om nog slimmer gebruik te maken van het net. Concreet vragen wij u nu om een spoedige bespreking van de Energiewet, die versnelling op een aantal punten mogelijk maakt en zodat we op bedrijventerreinen bijvoorbeeld snel onderling eenvoudiger stroom kunnen uitwisselen. Dit zijn simpele voorbeelden die straks kunnen onder de nieuwe wet en waar ondernemers nu vaak tegen bureaucratie aanlopen terwijl de goede plannen er zijn.
3. Betaalbaarheid onder druk door veel hogere netkosten dan elders
Gezamenlijk investeren de netbeheerders in 2024 circa 6 miljard euro in het stroomnet. Dit groeit naar 8 miljard euro per jaar vanaf 2025. Daarnaast nemen de kosten van de zogeheten netverliezen toe, door de stijgende energieprijs. Deze kosten worden verdeeld onder de netgebruikers, waardoor de stijgende trend van nettarieven de afgelopen jaren, de komende jaren fors zal doorzetten en de betaalbaarheid onder druk zet. Zie o.a. de beantwoording van uw Kamervragen 3 juli 2023. Dit is reden tot zorg, omdat deze netkosten elders veel lager zijn waardoor bedrijven op achterstand traken ten opzichte van de buitenlandse concurrentie.
Zo zien wij in Duitsland een steunpakket van 12 mld euro alleen al voor 2024 om de toegang tot stroom voor de maakindustrie betaalbaar te houden. Hierbij worden de tarieven voor energiebelasting op elektriciteit en het transport op het elektriciteitsnet verlaagd, en de IKC-regeling (die Nederland heeft stopgezet) verder verruimd. Ook zien we dat andere landen afwijkende tarieven hanteren zoals een nultarief voor energieopslag in batterijen of elektrolysers voor de productie van hernieuwbare waterstof. Nederlandse bedrijven zijn op zoek naar een eerlijk en gelijk speelveld, zodat zij blijvend in Nederland kunnen investeren en we voorkomen dat productie in de elektro-intensieve sector verschuift naar andere landen. Ook kunnen we hierdoor achterstand oplopen juist in belangrijke nieuwe gebieden (zoals voor batterijen of elektrolysers) die juist essentieel zijn voor ons nieuwe slimme energiesysteem en om energie betaalbaar te houden en minder afhankelijk te worden van andere (instabiele) landen. Wij zien dat investeringsbeslissingen nu in het buitenland genomen worden terwijl deze bedrijven ook plannen in Nederland hebben.
Concreet zouden we graag een plan zien van de minister voor klimaat en energie met oplossingen om de komende jaren de kosten voor elektrificatie beheersbaar en voorspelbaar te houden, zodat het Nederlandse bedrijfsleven met zekerheid investeringen hier kan doen én productie van onze (geopolitiek steeds belangrijkere) maakindustrie niet verschuift.
Tot slot
VNO-NCW en MKB-Nederland ondersteunen het inzetten van mogelijke instrumenten en middelen om het net uit te breiden en de toegang tot het stroomnet te verbeteren. Het is een cruciale randvoorwaarde voor een gezond ondernemings- en vestigingsklimaat, het realiseren van de woningbouwopgave en het kunnen elektrificeren van de bedrijfsvoering en daarmee het behalen van de klimaatdoelen 2030. Wij dragen daar graag aan bij en vragen ook u te blijven werken aan maatschappelijk draagvlak voor deze energietransitie.
Graag tot nadere toelichting bereid.
Hoogachtend,
Mw. I.C. Linthorst
Directeur Beleid