Het is zijn laatste kans: Jean-Claude Juncker, sinds 2014 voorzitter van de Europese Commissie, heeft nog één jaar om zijn dromen voor de Europese Unie een flinke stap verder te brengen. In zijn 'State of the Union'-speech voor het Europees parlement ontvouwde hij zijn masterplan. Maar wat zei hij nou precies? En wat zit daar achter?
'When the next storm brews, and it certainly will, it will be too late. So let's throw off the bowlines. Sail away from the harbour. And catch the trade winds in our sails.' Zo besloot Jean-Claude Juncker woensdag zijn State of the Union. Een staande ovatie volgde, slechts geboycot door de Britse delegatie. Juncker wil vol gas vooruit, zoveel is duidelijk. Zeker nu populistische en anti-Europese partijen op het continent het onderspit delven. Maar wat wil Juncker nu precies? Welke steken onder water deelde hij uit? Welke compromissen probeerde hij alvast te sluiten? En vooral: wat kan dit allemaal gaan betekenen voor ondernemers?
Handel en investeringen
'Europe is open for business. But there must be reciprocity. We have to get what we give.'
Veel plannen voor grote handelsakkoorden eindigden de afgelopen jaren in het moeras. Wie wordt hier nu echt beter van?, was de kritische houding van veel burgers. Juncker gaat hier dwars tegen de protectionistische trend in maar stelt dat Europa ook niet naïef moet zijn en er ook wel iets voor terug moet zien. Dan doelt hij met name op China, dat er tot nu toe een handje van heeft gehad om enorm te profiteren van vrijhandel maar zonder ruimte te bieden aan buitenlandse investeerders in eigen land.
Tegelijkertijd hamert hij erop dat handel niet iets abstracts is, maar gaat om banen. 'Elk extra miljard aan export levert 14.000 extra banen op in Europa.' En sinds het protectionisme van Trump – die begin dit jaar zijn handen aftrok van een groot handelsakkoord met twaalf landen in Azië en de Pacific – is de Europese Unie zo ongeveer nog het enige grote blok dat nog open staat voor nieuwe akkoorden. 'Since last year I see our partners all over the world knocking on our door to sign trade agreements with us', zei Juncker gisteren. Hij kondigde aan onderhandelingen te willen beginnen met Australië en Nieuw-Zeeland.
sinds het protectionisme van trump wil iedereen handelsakkoorden met de eu sluiten
Ook kondigde Juncker aan met een nieuw Europees kader te komen voor het doorlichten van buitenlandse investeerders. Daarbij zal hij vooral landen als China, Rusland en Saoedi-Arabië voor ogen hebben. Het doorlichten van investeerders die het voorzien hebben op bijvoorbeeld havens, energiebedrijven of defensie-technologie moet worden uitgevoerd door de lidstaten, waarna de Europese Commissie er een advies over uitbrengt. Juncker heeft daarnaast een studie aangekondigd naar Chinese investeringen om te onderzoeken of hier inderdaad strategische doelstellingen achter zitten in plaats van bedrijfseconomische.
De euro en de EMU
'We need a European minister of economy and finance, a minister to promote structural reform in our member states.'
Juncker wil dat alle EU-landen de euro invoeren, zo maakte hij duidelijk in zijn State of Union. Van de 28 (straks 27) landen, zijn dat er nu pas 19. Daarom kondigde hij een nieuw instrument aan om landen te helpen om zich daarop voor te bereiden. Ook heeft hij een machtigere Europese minister van economie en financiën nodig. Daarnaast wil hij een Europees Monetair Fonds dat zich moet inzetten om achterblijvende landen bij te trekken. Afhankelijk van de condities kan dat een goed idee zijn. Veel is echter nog onduidelijk: hoe groot wordt dat fonds, zullen de leningen worden gebonden aan strikte eisen voor hervormingen?
De reden dat Juncker snel stappen voorwaarts wil maken, is waarschijnlijk het besef dat als het euro en EMU-project niet wordt afgemaakt, de kans groot is dat de boel bij de volgende grote crisis alsnog uit elkaar knalt. Om het houdbaar te maken, moet het nu versterkt worden. Onder andere met betere instrumenten om de zwakke broeders, zoals Griekenland, te helpen hervormen. Het alternatief is in de ogen van Juncker dat Europa een verzameling speelballetjes wordt van de Russen, de Amerikanen en de Chinezen. Alleen als sterke eenheid kan Europa zijn eigen koers blijven varen.
Europese belastingen
'Euro-wide taxes in the EU don’t need treaty change as long as it is decided in the European Council.'
Kondigt Juncker hier nu nieuwe Europese belastingen aan? Al zou hij daar ongetwijfeld een voorstander van zijn, Juncker weet donders goed hoe lastig dit ligt bij de lidstaten. De Europese Commissie heeft ook niet de macht om nieuwe Europese belastingen in te voeren: daar moet bij unanimiteit over besloten worden.
kondigt juncker nou europese belastingen aan?
Waar Juncker zijn toehoorders hier wel aan wil herinneren is dat het Verdrag van Lissabon al veel ruimte heeft geschapen voor ontwikkelingen in de toekomst. Met andere woorden: er is geen Verdragswijziging nodig voor het invoeren van Europese belastingen, de mogelijkheid staat al in het Verdrag. Áls de Europese Raad het wil, kan het dus: er is een deurtje, al zit het nu nog dicht.
Juncker hamert er in zijn State of the Union vaker op dat zaken mogelijk zijn zonder Verdragswijziging. Zo wil hij een hele nieuwe serie Agentschappen in het leven roepen, zoals een Cybersecurity Agency en een Labour Supervision Authority. Ook hiervoor geldt: dat kán binnen het Verdrag.
Brexit
'We will respect the will of the people, but Brexit isn't everything, it's not the be-all-end-all, it is not the future.'
Hier richt Juncker zich rechtstreeks tot de Britten. Verwacht niet dat wij zó bang zijn voor die Brexit dat we jullie allerlei cadeautjes gaan geven om toch maar vooral een akkoord te bereiken, is zijn verborgen boodschap. De situatie in Europa is nu ook een andere dan een jaar geleden. Toen was iedereen nog in shock en wachtten nog spannende verkiezingen in Nederland en Frankrijk. Inmiddels is duidelijk dat Europa zich herpakt en dat het jammer is dat die Britten zo dom zijn, maar dat het niet het einde van Europa betekent.
juncker verzekert: de brexit is niet het einde van de eu
De Europese Unie staat er sterk voor, benadrukt Juncker dan ook een aantal keer. Met hogere groeipercentages dan de VS en het VK. De Brexit zal de EU zeker structureel zwakker maken, maar het is een klap die de Unie kan dragen. De echte klappen vallen in het VK. Wat overigens niet wegneemt dat sommige sectoren op het continent, en dan vooral ook in Nederland, het zeker zwaar gaan krijgen.
Lees hier de complete speech van Juncker.
Wie is Juncker?Jean-Claude Juncker is sinds november 2014 voorzitter van de Europese Commissie en daarmee de hoogste ambtenaar in Europa. Daarvoor was hij van 1995 tot 2013 premier van Luxemburg namens de Christelijk Sociale Volkspartij.
