Dervis Demirtas (Medical-X): 'Altijd vechten, dan kom je ergens'

Demirtas praat rustig, openhartig. Zijn zachte G verraadt zijn jeugd in Arnhem. Daar is hij geboren en opgegroeid in een gezin met acht kinderen. Zijn vader kwam rond zijn dertigste uit het Koerdische zuidoosten van Turkije als gastarbeider naar Nederland. Ging aan de slag in de Gazellefabriek in Arnhem, maar hij was allesbehalve een klassieke gastarbeider. In Koerdistan genoot zijn vader aanzien als aga, leider van een stam met meer dan tachtig dorpen, legt Dervis Demirtas uit. Nog steeds bezit de familie veel grond en huizen daar. Zelfs een kasteel. 'We kwamen als gezin niets tekort. Het was niet de armoede die mijn vader naar Nederland trok. Hij is met allerlei verhalen naar Nederland gelokt. Alleen de werkelijkheid viel tegen.'

'Hoger onderwijs was volgens de school niet nodig, we zouden toch nooit dokter of zo worden'

'Mijn vader achter de lopende band', Demirtas moet lachen als hij het zegt, 'dat past ook niet. De man heeft twee linkerhanden. En hij geeft liever leiding.' Zijn vader hield het in de fabriek snel voor gezien. Begon te handelen, opende een restaurant en later nog eens vier. Stapte vervolgens in het textiel en ook dat werd een succes. 'Hoe hij dat allemaal deed, ik weet het niet. Hij zag de handel gewoon.' Ook zijn vrouw was nauw bij de zaak betrokken, benadrukt Demirtas. 'Een slimme vrouw. En de vier jongens en vier meisjes thuis hadden echt dezelfde rechten en plichten.'

Hoe was het om als jongen van Koerdische komaf op te groeien in Arnhem?

Hij aarzelt even. Dervis Demirtas heeft helemaal geen zin in zielige verhalen. En dan steekt hij toch van wal over zijn jeugd in die witte wijk. 'In de pauze mochten we het schoolplein niet op. Andere ouders hadden geklaagd over 'die Turkse kinderen'. Zo ging dat in die tijd', zegt hij met een pijnlijke glimlach op het gezicht. 'Mijn zus kwam een van de onderwijzers later nog eens tegen. Die bood meteen zijn excuus aan. Ik kan het hem niet vergeven.'

En dan was er nog dat schooladvies. Stuk voor stuk kregen de kinderen Demirtas – ondanks de hoge cito-resultaten – het advies om naar lts of huishoudschool te gaan. 'Hoger onderwijs was volgens de school niet nodig, we zouden toch nooit dokter of zo worden. We moesten maar met onze handen leren werken. Dat werd letterlijk zo uitgesproken.'

Z’n ongemak is voelbaar, net als zijn verontwaardiging. Die tijd heeft hem gevormd, zegt hij nu.

'Je ziet eruit of je net uit de gevangenis bent ontsnapt' 

Lucht- en ruimtevaarttechniek

Zijn ouders hadden het er ook moeilijk mee: zij zagen het verdriet van hun kinderen. 'Toch raakten ze niet verbitterd. Integendeel. Ze keerden het om, maakten er wat positiefs van. En spoorden ons aan hard te werken, door te leren en nooit op te geven.' Met resultaat. Alle kinderen zijn goed terecht gekomen. Hij somt op: een broer en zus zijn advocaat, de anderen zijn fiscalist, kno-arts, manager. En ook hijzelf gaf niet op. Eerst de mavo, daarna de havo waar hij bijles wiskunde gaf aan leerlingen van 5 atheneum. 'Ik verdiende er een leuk zakcentje mee en wiskunde lag me wel', zegt hij met gevoel voor understatement. Uiteindelijk komt hij op zijn 21ste op de TU Delft terecht om er lucht- en ruimtevaarttechniek te studeren. 'Dat was wel even wennen. Ik zat ineens tussen heel ander types: de supernerds met drie pennen in hun borstzakje.'

Bokser

De brede Demirtas viel op. 'Ik herinner me een docent wiskunde die me tijdens zijn les voortdurend aankeek. 'Sorry, ik moet het vragen. Zit jij hier ook op de TU?' vroeg hij ineens. 'Je ziet eruit of je net uit de gevangenis bent ontsnapt.' Die openheid kon als student wel waarderen. Ja, hij zág eruit als een bokser en dat was hij ook. Al vanaf zijn achtste was hij daarmee bezig. Een jaar lang zelfs op professioneel niveau. 'Het was een uitlaatklep voor me. Ik houd er niet van om mensen pijn te doen, maar ik houd van het spel. Het is net als schaken. Je probeert voortdurend de tegenstander te slim af te zijn. Die uitdaging, dat vind ik mooi.'