Gelijke beloning: zo pak je dat slim aan als ondernemer

Vrouwen voor hetzelfde werk minder betalen dan mannen, dat lijkt niet meer van deze tijd. Toch verdienen Nederlandse vrouwen gemiddeld 13 procent minder per uur dan mannen. Zó dicht je de loonkloof én word je ook nog een aantrekkelijke werkgever. Vijf tips.

‘We maken hier écht geen onderscheid tussen mannen en vrouwen’

Tip 1: Zoek eens uit of dat echt klopt

Heel veel werkgevers – maar liefst 75 procent, bleek uit een onderzoek van Ipsos en WOMEN Inc uit 2019 – weten het zeker: een loonkloof komt niet voor binnen hun organisatie. Maar dat is een gevoel, niet gebaseerd op feiten en harde cijfers. Maarten Edixhoven was in 2018 ceo bij Aegon en liet als een van de eersten een loonkloofonderzoek uitvoeren. Hij haalde er tot zijn eigen verbazing het Achtuurjournaal mee.

'Het is ook spannend om zo’n onderzoek uit te voeren', blikt hij terug. 'Als er een onverklaarbaar verschil uitkomt, moet je daar natuurlijk iets mee.' Bij Aegon bleek de loonkloof mee te vallen. Anders was dat bij Van Lanschot Kempen, de bank waar Edixhoven vorig jaar voorzitter van de raad van bestuur werd. Het onderwerp stond binnen het bedrijf al op de agenda, een onafhankelijk onderzoek was nét voor zijn komst al uitgevoerd. Er bleek sprake van een loonkloof van ongeveer 5 procent. 

Kortom: werk aan de winkel. Die kloof moest gedicht. Er werd gekeken naar de salarisverschillen, maar ook naar de instroom én de doorstroom. Krijgen vrouwelijke werknemers al bij de start een andere schaal? Vaak zijn het onbedoelde en onbewuste mechanismes die een loonkloof veroorzaken, zegt Edixhoven.

'het zijn vaak onbedoelde en onbewuste mechanismes die een loonkloof veroorzaken'

Een volgende stap was om goed te kijken naar de instroom. 'Toen ik hier begon, hadden we dik honderd vacatures', zegt Edixhoven. 'We hebben die goed doorgelicht, teksten aangepast, met meer aandacht voor bijvoorbeeld flexibele arbeidsvoorwaarden. Dat heeft gewerkt. Er reageerden meer vrouwen en die zijn ook aangenomen. Met dit soort praktische zaken kunnen we het verschil maken.' 

Sinds Edixhoven is aangetreden zijn bij de bank evenveel mannen als vrouwen aangenomen, klinkt het trots. 'Verder zijn we gaan kijken naar de doorstroom. Zijn er nog verschillen bij promoties? Daar moet je als werkgever alert op zijn. Je wilt het Venus- en Mars-effect toch voorkomen.'

Het helpt als de baas de grote aanjager is: de loonkloof bij Van Lanschot Kempen is gehalveerd. Volgend jaar moet deze zijn teruggebracht naar 0 tot 2 procent. Helemaal naar nul is vaak lastig in de praktijk. Er werken nu eenmaal nog steeds meer mannen op hogere posities dan vrouwen, hoewel dat dus verandert. Edixhoven: 'In elk managementteam is het nu wel een onderwerp. Op basis van de feiten gaat het gesprek over de loonkloof, over het aantal vrouwen op seniorposities. Zo gaan mensen handelen uit verbazing, net zoals ik vier jaar geleden deed. Dat werkt beter dan alleen targets.'

'Een onderzoek naar de loonkloof? Daar komt alleen maar onrust van'

Tip 2: Begin vast voor het verplicht wordt

'Te triest voor woorden dat we het hier anno 2022 nog over moeten hebben. Ik hoop echt dat bedrijven nu gas gaan geven', zegt Joke van der Velpen. De manager Wet & Regelgeving bij hr-dienstverlener Visma | Raet kaart het belang van een loonkloofonderzoek regelmatig aan. Maar ze kent de huiverige reacties van werkgevers. Bang voor de uitkomsten, voor de gevolgen. 'Tja, je zal even door de zure appel heen moeten bijten. Maar wacht niet totdat je door de wetgever wordt gedwongen', is haar advies.

Eigenlijk mag volgens de Wet gelijke behandeling, die in 1994 van kracht werd, al geen sprake zijn van ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen. 'Maar de bewijsplicht ligt bij de werknemer', aldus Van der Velpen. 'Je moet bijna Sherlock Holmes zijn om erachter te komen of je net zo veel verdient als collega’s in dezelfde functies. En dan moet je ook nog in gesprek met jouw manager. Grote kans dat die zegt dat het zo simpel niet ligt of dat het allemaal wel meevalt.'

'Nederlanders praten nog liever over hun seksleven dan over hun salaris'

Een nieuw aangekondigd wetsvoorstel schuift de verantwoordelijkheid naar de werkgever. Bedrijven met meer dan vijftig werknemers moeten –­­ net als in andere Europese landen – transparant zijn over salarissen binnen het bedrijf. Dat betekent dat werknemers veel eenvoudiger de salarisschaal bij een bepaalde functie kunnen opzoeken. Ze krijgen volgens de nieuwe EU-richtlijn ook recht op duidelijke informatie over individuele en gemiddelde salarissen, opgesplitst naar gender. Deze transparantie moet ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen binnen bedrijven verhelpen.

Van der Velpen kijkt uit naar die transparantie. 'Het gaat nog heel wat gedoe opleveren. Nederlanders praten nog liever over hun seksleven dan over hun salaris.'

Dat ligt anders voor jongere generaties. Uit een onderzoek van de SNS bank onder jongvolwassenen – 18 en 35 jaar – blijkt dat zij behoefte hebben aan meer openheid over salarissen, ook in vacatures. Zij willen weten wat ze waard zijn. De overheid geeft al vaak openheid over salarissen in vacatures. Staat een salaris in een vacature, dan leidt dat trouwens tot een veel hogere respons, blijkt uit onderzoek.

'Mannen kunnen gewoon beter onderhandelen'

Tip 3: Schaal mannen en vrouwen vanaf de start hetzelfde in

Loonverschillen kunnen in de praktijk flink oplopen. Zo betaalde postorderbedrijf Wehkamp een vrouwelijke jurist liefst duizend euro per maand minder dan haar mannelijke collega die hetzelfde werk deed. De jurist diende een klacht in bij het College voor de Rechten van de Mens. Dat oordeelde afgelopen september dat Wehkamp zich schuldig heeft gemaakt aan 'discriminatie door ongelijke beloning'.

In eerste instantie voerde het postorderbedrijf aan dat het verschil was gebaseerd op het laatst verdiende salaris én de onderhandelingsvaardigheden van de man. Mannen kunnen nu eenmaal beter onderhandelen? 'Dat argument hoor ik zo vaak, het is een fabeltje', reageert Karlijn Straver, programmamanager Werk bij WOMEN Inc. 'Allerlei onderzoeken laten zien dat mannen en vrouwen net zo vaak en op dezelfde manier onderhandelen. Het verschil zit ’m echter in de reacties op de onderhandelingen. Wanneer een man gaat onderhandelen, wordt dat positief uitgelegd. Assertief. Hij weet dan wat hij waard is, dat soort dingen. Wanneer een vrouw dat doet, is ze een zeurpiet.'

'niet de manier van onderhandelen is anders, maar de reactie erop'

Gevolg is dat mannen volgens Straver ongeveer anderhalf keer vaker promotie maken dan vrouwen ­­‑ en dus ook meer salaris krijgen. 'Onderhandelen past beter bij mannen dan bij vrouwen, dat is het stereotype beeld.'

Niet alleen bij onderhandelen gaat het mis, weet Straver. 'Vanaf de start worden vrouwen vaak lager ingeschaald. Onbedoeld en onbewust. Er is gelukkig zelden een werkgever die ronduit zegt: omdat jij een vrouw bent, krijg je minder betaald. Maar de verschillen sluipen er zo wel in.'

'Mannen werken gewoon harder'

Tip 4: Wees je bewust van je eigen vooroordelen

Ondernemer Marloes de Ruiter van Weprocess, een snelgroeiend it-bedrijf in Zoetermeer, werkt in een mannenwereld. Zij verbaast zich niet over de hardnekkige loonkloof in Nederland. 'Ik ben de afgelopen jaren van alles tegengekomen. Van ongelijke betaling en vooroordelen tot heel veel mannen die mij niet serieus nemen en me van alles willen uitleggen.'

Ze heeft zich als vrouw in de it zeker driedubbel moeten bewijzen. 'Ik was ook nog heel jong toen ik startte. Schuift er ineens een meisje van 26 aan bij de board. Dat is wennen.'

Inmiddels weet ze hoe ze daarmee om moet gaan. 'Ik ben nogal direct en recht voor z’n raap. Ik vertel onze klanten heel helder wat er kan en wat er niet kan. In onze sector heb je zo veel snelle consultants met mooie praatjes die luchtkastelen beloven. Soms komen bedrijven met hangende pootjes bij ons terug.'

'1 op de 8 mannen vindt dat ze beter presteren dan vrouwen'

De Ruiter, ook voorzitter van de Stichting Zoetermeerse Zakenvrouwen, kan zich enorm opwinden over de genderverschillen in Nederland. Er lopen nogal wat macho’s rond op de Nederlandse werkvloer, weet ze. Eén op de acht mannen – blijkt uit een onderzoek van Visma | Raet onder duizend werknemers – vindt zelfs dat mannen nu eenmaal beter presteren dan vrouwen. 'Dat verbaast me helemaal niets. Cut the bullshit, zou mijn advies zijn.'

'Een loonkloofonderzoek kost me alleen maar geld en tijd'

Tip 5: Kijk ook naar wat het jou oplevert

Wie A zegt, moet ook B zeggen. Dus als uit een loonkloofonderzoek grote verschillen blijken, moet je daar als werkgever mee aan de slag, vertelt Maarten Edixhoven. 'Als blijkt dat er vrouwen zijn die bovengemiddeld te weinig betaald krijgen vergeleken met mannen op vergelijkbare posities, dan kun je dat vrij snel repareren.'

Lastiger wordt het wanneer blijkt dat een aantal mannen 'bovengemiddeld' te veel krijgt betaald. 'Dan kan dat leiden tot demotie of exitgesprekken. Dat zijn geen gemakkelijke, maar wél eerlijke gesprekken. Je ziet ook dat een loonkloofonderzoek binnen het bedrijf een bewustwording over diversiteit en inclusie op gang brengt. Dat is winst.'

'zo'n onderzoek kan je een aantrekkelijke werkgever maken'

Daar blijft het niet bij. 'Het zegt namelijk ook wat over het bedrijf wanneer je zo’n onderzoek laat uitvoeren. Het kan je een aantrekkelijke werkgever maken.' Daar zijn steeds meer bedrijven zich bewust van, weet Karlijn Straver van WOMEN Inc. 'Acht jaar geleden was dit voor veel werkgevers helemaal geen topic, nu willen heel veel bedrijven hiermee aan de slag. Die kloppen bij ons aan.'

Bedrijven die een onderzoek laten uitvoeren en dit op een juiste manier communiceren, laten zien dat ze het onderwerp serieus nemen. 'In de huidige krappe arbeidsmarkt is goed werkgeverschap alleen maar belangrijker geworden. Een loonkloofonderzoek is voor bedrijven echt laaghangend fruit, het gaat over een relatief eenvoudig dataonderzoek. Praktisch, tastbaar en meetbaar.'

Waarom het voor Maarten Edixhoven zo’n belangrijk onderwerp is? 'Misschien komt het ook wel door mijn moeder, zij moest toen ze zwanger was stoppen met lesgeven. Ze heeft me meegegeven dat dat eigenlijk niet kan.'