‘Als je ons soort bedrijven sluit, dan zou je dat misschien ‘vergroenend’ voor Nederland kunnen noemen. Maar de kogellagers, het lasdraad en de bouten en moeren moeten wel érgens vandaan komen.' Aldus de staalsector. De bedrijven hebben het zwaar met dure grondstoffen en energie. 'Het draait nu om de vraag: zijn we er volgend jaar nog of niet.’
FN Steel, producent van staaldraad, is een van de bedrijven die piept en kraakt onder de hoge grondstoffenprijzen. Directeur Matthijs van der Schoot zag de grondstoffenprijzen het afgelopen jaar ongeveer verdubbelen, naast natuurlijk de veel hogere energieprijzen. FN Steel is niet een bedrijf dat zélf ijzererts inkoopt, maar ze kopen wel staal waarvan zij vervolgens weer draad maken. Van der Schoot: ‘Voor ons betekent die prijsverdubbeling dat onze financieringsbehoefte óók verdubbelt. Er zit een vrij lange tijd tussen onze inkoop van grondstoffen en het moment dat wij het geld van onze klanten krijgen. Dat heeft te maken met transport, productie en betaaltermijnen. Maar in de tussentijd moeten wij natuurlijk wel ons personeel betalen, om maar iets te noemen.’ Hoe FN Steel zichzelf uit deze spagaat redt? ‘We doen een enorm groot aanvullend beroep op onze aandeelhouder. Je móet wel. Dat is heel wonderlijk: je kunt als bedrijf nog zo winstgevend zijn, als je je inkoop niet kunt financieren, dan kom je toch in de problemen.'
Steun voor Duitse staal-concurrenten
Al op 31 maart werd het financieringsprobleem waar FN Steel tegenaan loopt door de Europese Commissie onderkend. Ze kwamen met een tijdelijk crisiskader voor staatssteun dat Europese landen de mogelijkheid geeft om juist dit soort financieringsproblemen te verhelpen met staatssteun. Van der Schoot is op zich geen fan van zulke oplossingen, legt hij uit. ‘Ik zie het voorfinancieren gewoon als ondernemersrisico, iets waar overheden geen rol in hebben.’ Maar wat het voor hem wél lastig maakt is dat alle Europese concurrenten wél steunmaatregelen ontvangen op basis van de tijdelijke staatssteun die de EU toestaat. In Duitsland gaat dat inmiddels om tientallen miljarden. ‘Dat de regeling in Duitsland wél, maar in Nederland niet uitgevoerd wordt, was voor ons een heel onaangename verrassing’, aldus Van der Schoot.
Geen geld voor verduurzamen
Doordat het bedrijf zo veel moet voorfinancieren, heeft FN Steel momenteel geen enkele investeringsruimte om te verduurzamen. En dat terwijl er in principe van alles mogelijk is: ‘Elektrificatie van onze aardgasgestookte installaties, dat zouden we zeker kunnen aanpakken. We zouden zelfs kunnen overstappen naar waterstofgestookte installaties.’ Als Van der Schoot het een beetje cynisch bekijkt, lijkt het erop dat sluiting van bedrijven als FN Steel voor lief wordt genomen. ‘Als je ons soort bedrijven sluit, dan zou je dat misschien ‘vergroenend’ voor Nederland kunnen noemen. Maar de kogellagers, het lasdraad en de bouten en moeren moeten wel érgens vandaan komen. En ik vraag me sterk af of onze Duitse concurrenten het qua milieu-footprint beter doen dan wij.’
'Gaan we straks alles uit China importeren: dat is toch precies wat je níet wilt?'
Sekhar Lahiri, directeur van Metaal Nederland – waar FN Steel bij aangesloten is – is niet iemand die meteen de megafoon erbij pakt als het een beetje tegenzit, toch is hij boos over het onbegrip voor de positie van ‘zijn bedrijven’. Lahiri: ‘Het gaat nu heel simpel om het voortbestaan van metallurgische industrie en de gieterijen in Nederland. Oftewel: zijn we er volgend jaar nog of niet.’
Weg is weg
‘Faillissementen van energie-intensieve mkb’ers hebben geen maatschappelijk ontwrichtende werking. Faillissementen zijn onderdeel van een gezonde marktdynamiek’, stond onlangs te lezen in een ambtelijke beslisnota aan de minister van Financiën. Het ergert Lahiri, want van metaalbedrijven die echt de deuren moeten sluiten, weet je één ding zeker: die komen niet snel meer terug in Nederland. En dat heeft gevolgen voor andere bedrijfstakken. Lahiri: ‘Het leidt tot een domino-effect, zoals ook de Rabobank begin september analyseerde. Heel veel van onze metaalproducten komen terecht in de bouw, in de mobiliteitssector. Als onze leveringen stoppen, dan hebben ze in die sectoren meteen met veel hogere kosten te maken.’ Het wrange is dat het domino-effect zich niet binnen enkele maanden aftekent, maar dat de steentjes langzaam omvallen. Pas op de middellange en langere termijn gaan de bouw en de automotive-sector het merken. Lahiri: ‘We onderschatten die keteneffecten die pas na drie, vier, vijf jaar zichtbaar worden. Dan is dit kabinet allang weer vertrokken.’
'Dit kabinet is allang weer vertrokken als duidelijk wordt wat voor effecten dit heeft'
Aluminiumsmelterij Aldel is een voorbeeld van zo’n bedrijf dat is stilgelegd. Sinds de Russische inval in Oekraïne is inmiddels al 50 procent van alle zink- en aluminiumproductie in Europa gestopt. Lahiri: ‘En denk maar niet dat je zo’n bedrijf over een half jaar makkelijk weer opstart. In de afgelopen weken heeft de eigenaar van Aldel, het Zwitserse handelshuis Glencore, voor tientallen miljoenen aan materialen, voornamelijk aluminium, van het bedrijfsterrein weggehaald.’ Vorig jaar werd bij Aldel de elektrolyse (de productie van vloeibaar aluminium) al stilgelegd en verdwenen 120 banen. Begin september werd de rest van het bedrijf – de aluminiumgieterij – ook gesloten en niet lang daarna begon de ‘ontmanteling’, in de woorden van RTV Noord. Nederland en Europa zijn netto-importeurs van aluminium. Nederland gebruikt jaarlijks zo’n 700 duizend ton aan aluminium. Lahiri: ‘Waarom wordt er zo weinig strategisch over deze bedrijfstak nagedacht? Gaan we straks alles uit China importeren: dat is toch precies wat je níet wilt? Dat hebben we nu toch wel met gas gezien?’
Lantaarnpaal wordt zonnepaneel
Trouwens ook de veelgeprezen circulaire economie: die kán helemaal niet zonder een sterke metaalsector. Lahiri: ‘Wij zijn echt de enigen die erts en schroot kunnen omzetten naar nieuwe metalen. Alleen het brede publiek ziet dat te weinig. Als een lantaarnpaal op de schroothoop eindigt, wordt-ie door onze bedrijven weer verwerkt tot een fiets of een zonnepaneel. Metaal is oneindig recyclebaar. Voor circulaire economie van metalen is metallurgische kennis nodig die enkel en alleen in onze industrie aanwezig is.’ Strategisch nadenken over meerwaarde van een eigen metaalindustrie is nodig. ‘Zonder eigen metaalindustrie word je afhankelijker van de import en kun je de circulaire economie niet waar maken: dan kun je belangrijke grondstoffen niet meer zelf recyclen.’
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
