Ik wil zelfrijdend vervoer regelen

Nederland als proeftuin?
Snelwegen vol zelfrijdende auto’s, keurig in colonne met een minimale tussenruimte. Daarover wordt al tientallen jaren gepraat. En mee geëxperimenteerd. Eind jaren negentig werd op de N11 ter hoogte van Alphen aan den Rijn één van de eerste proeven gehouden. Vlak voordat de provinciale weg tussen Leiden en Bodegraven open zou gaan voor het normale verkeer, demonstreerde een aantal Amerikaanse bedrijven wat er mogelijk was met zelfrijdende personenauto’s. Wereldwijd wordt nog steeds hard gewerkt aan het concept van de zelfrijdende auto. Ook in Nederland. Verkeersminister Melanie Schultz zou graag zien dat ons land in dat proces een voortrekkersrol speelt. De bewindsvrouw ziet ons land dankzij zijn fijnmazige wegennet en de aanwezigheid van veel technologische kennis als een ideale proeftuin voor zelfrijdende voertuigen.

Ik wil zelfrijdend vervoer regelen
‘Wanneer kunnen we de zelfrijdende auto verwachten? Die vraag krijg ik vaak. Bijna dagelijks verschijnen er berichten over autofabrikanten die een innovatie op de markt brengen die één van de rijtaken ondersteunt of volledig overneemt. Er staan nu auto’s in de showroom die de auto automatisch bijsturen, het verkeer in de gaten houden en automatisch afstand houden. Veel fabrikanten kondigen een autopiloot aan. De transitie naar autonoom rijden is begonnen, maar wanneer het zelfrijdend vervoer het straatbeeld gaat bepalen is moeilijk in te schatten.’

‘Wat ik juist in deze beginnende fase essentieel vind is: actief verkennen, mogelijkheden creëren voor onze grote automotive industrie en kansen benutten om ons verkeer veiliger en soepeler te maken. Daar zet ik me dan ook voor in. Zo heb ik de regels aangepast waardoor het testen van zelfrijdende auto’s op de openbare weg mogelijk is. Ook ga ik niet wachten tot de industrie bij de overheid aanklopt, maar klop ik bij hen aan.’
‘Wat is er nodig aan infrastructuur? Aan regelgeving? Hoe zorgen we ervoor dat niet elk automerk een eigen systeem heeft? Op die manier wil ik de markt de ruimte geven om tot kansrijke innovaties te komen. Het Europees voorzitterschap van Nederland – de eerste helft van 2016 – biedt een mooie gelegenheid om de rol die Nederland hierbij kan spelen te benadrukken. Die kans laat ik niet aan me voorbij gaan.’
 

Samenwerking hard nodig
‘Ze zijn er al bijna: voertuigen uitgerust met allerhande sensoren waardoor zij zich helemaal zelfstandig door het verkeer kunnen bewegen. Probleem is dat ze relatief veel ruimte nodig hebben.’
‘Voertuigen met elkaar en hun omgeving laten communiceren, kan veel efficiënter. Ik verwacht dat de techniek in de jaren na 2017 in fasen beschikbaar komt. De traditionele automotive industrie zal de komende jaren steeds meer worden doordrenkt met ict.’

‘Het is zaak dat alle inspanningen gericht op de ontwikkeling van de zelfrijdende auto leiden tot één breed inzetbare oplossing, in plaats van allemaal afzonderlijke oplossingen. Dat vraagt om een intensieve samenwerking tussen bedrijven, overheid en kennisinstellingen. Een denktank als DICTM Innovations kan in dat proces van samenwerking de rol van spin in het web spelen.’
‘Leuk om te zien dat de partijen die in de denktank zitten, de uitdaging samen willen aangaan. En dat ze daar dan ook echt werk van maken. Maar complex is het soms ook. De deelnemers zitten vanzelfsprekend niet altijd op één lijn. Bijvoorbeeld over het thema aansprakelijkheid. Volvo heeft gezegd: we maken autonome auto’s en als daar wat mee mis gaat, zijn wij aansprakelijk. Ik kan u verzekeren dat niet elke autofabrikant daar hetzelfde over denkt.’
 

Hacken moet niet kunnen

‘Rij je een kilometer of 130 per uur, neemt ineens iemand anders de macht over je auto over. Het klinkt bizar, maar het kan je toch echt overkomen. Specialisten van ons bedrijf hebben het bewijs geleverd. Deze zomer wisten ze een elektrische auto van het merk Tesla te hacken. En waren ze in staat de auto op afstand te stoppen en te starten, deursloten te vergrendelen en te ontgrendelen en meer.’
‘Oké, de Tesla is geen autonoom rijdende auto, maar wel een auto met elektronica naar de laatste stand van de techniek. Aangesloten op het internet. Eigenlijk is het meer een computer op wielen. De hack laat zien hoe kwetsbaar de nog jonge techniek is. Het onderstreept ook het belang van cybersecurity; dit moet echt een vast onderdeel worden van het fabricageproces.’

‘Maar hoe goed de beveiliging ook is, er blijft altijd een kans dat een aanval wél slaagt. Zaak is dat onverlaten dan niet de totale controle over de auto krijgen. Autofabrikanten kunnen hieraan bijdragen door de software van infotainmentsystemen te scheiden van de software van kritische systemen als remmen, besturing en gaspedaal.’
‘Tesla heeft een bug-bounty-program opgezet. Het beloont externe onderzoekers die beveiligingslekken vinden. Maar dan moeten zij Tesla wel informeren over die lekken. Het zou mooi zijn als andere fabrikanten zoiets ook zouden doen.’
 

Er zijn nog technische hindernissen
‘Volvo is al heel ver met de ontwikkeling van de techniek van autonome auto’s. De Volvo XC90 kan al automatisch filerijden onder toezicht van de bestuurder. In het Drive Me-project ontwikkelen we de techniek verder zodat de bestuurder op een veilige manier wat anders kan gaan doen.’
‘Voor ons onderzoek werken we in Zweden heel nauw samen met de landelijke overheid en de technische universiteit van Chalmers. Het technische brein van de ontwikkelen we in eigen huis. Maar we werken ook nauw samen met leveranciers die bijvoorbeeld remsystemen en radarsensoren ontwikkelen.’ ‘Het is nog vroeg in de ontwikkeling van zelfrijdende auto’s en niet iedereen zit op een lijn. Er zijn nog diverse technische hindernissen te nemen op weg naar autonoom autorijden. Zo moeten we aantonen dat de zelfrijdende auto alle denkbare verkeers- situaties aankan.’

‘Het is ook nog de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat een zelfrijdende auto de bestuurder een veilig gevoel geeft. Rustig een krantje lezen achter het stuur doe je alleen als je merkt dat de auto de goede beslissingen neemt en comfortabel rijdt. Onze gedragswetenschappers bestuderen hoe we dit rijgedrag moeten vormgeven en hoe we de bestuurder moeten informeren.’
‘Volgend jaar zullen we zelf uitgebreid gaan testen. Maar de belangrijkste mijlpaal is als onze klanten in 2017 eindelijk mogen gaan rijden.’
 

Wie is aansprakelijk bij ongelukken
‘Kopje koffie, krantje erbij, tussen de bedrijven door nog wat mails afhandelen. En dat terwijl je met de auto op weg bent naar een vergadering, pakweg 200 kilometer verderop. Optimisten zullen zeggen dat dit al snel kan. Maar of dat zo is? Als het aan het kabinet ligt wel. Dat wil graag dat Nederland gidsland wordt op het gebied van zelfrijdende auto’s. Daarom geeft het de ruimte voor testen met dit soort auto’s.’

‘Het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in de eerste helft van 2016 is een goede gelegenheid om de ontwikkeling van Europese regels rond zelfrijdende auto’s op de agenda te zetten. Dat is hard nodig om de innovaties op technisch gebied bij te benen.’
‘De fabrikanten van enkele premium automerken zijn al ver gevorderd in hun technische ontwikkeling. Het zou me niet verbazen als er rond 2020 veel meer auto’s zijn die zelfstandig veilig langere stukken op de autosnelweg kunnen rijden.’

‘Volgens het Verdrag van Wenen moeten bestuurders hun voertuig altijd in hun macht hebben. Zelf besturen dus. Dat is bij zelfrijdende auto’s een beetje lastig te regelen. De automobilist is in dat geval geen bestuurder meer, maar passagier. Dit heeft ook gevolgen voor de aansprakelijkheid. Wat als bijvoorbeeld een bug in de software van zo’n auto leidt tot ongelukken? Het ligt voor de hand dat de dan verschuift van de autobestuurder naar de autofabrikant.’
‘In de overgangsfase zouden werkgevers er goed aan doen om de aanschaf van auto’s met veiligheidsaccessoires te stimuleren. Zo maken ze de kilometers die hun werknemers afleggen veiliger en werken mee aan verkorting van de risicovolle periode.’