Geachte dames en heren,
Ten behoeve van de commissievergadering over arbeidsmigratie op 20 april a.s. brengen VNO-NCW en MKB-Nederland graag de volgende punten onder uw aandacht.
In het kort betreft het de volgende punten:
- Arbeidsmigratie is een onmisbaar onderdeel van het functioneren van de Nederlandse arbeidsmarkt en onderdeel van een integraal en breed pakket maatregelen om de arbeidsmarktkrapte aan te pakken.
- Het vrij verkeer van werknemers en van diensten binnen de EU is een pijler van de interne markt; mensen die via het vrij verkeer in Nederland werken, moeten correct worden gehuisvest en betaald; malafide vormen van onderbetaling en slechte huisvesting dienen hard en effectief te worden aangepakt. Onder meer door adequate regulering van toegang tot de markt van uitzenden.
- Een gericht en strategisch beleid van (circulaire) arbeidsmigratie voor mensen van buiten de EU is nodig, omdat ook binnen de EU belangrijke tekorten bestaan aan gekwalificeerde mensen in bepaalde beroepsgroepen, waaronder beroepen die wezenlijk zijn voor de grote maatschappelijke opgaven als de klimaattransitie, de woningbouwopgave, en de digitale transitie. Wij hebben daar een denkrichting voor die aansluit bij wat andere landen al doen.
Het tekort aan vakkrachten is blijvend
Nederland heeft, net als de rest van Europa, te maken met oplopende personeelstekorten. Onder andere in de zorg, verduurzaming, woningbouw en mobiliteit zijn de tekorten nijpend. De stijgende zorgvraag en dalende beroepsbevolking zorgt dat deze tekorten de komende jaren steeds problematischer worden.
Daardoor is het van belang dat we ook de komende jaren in blijven zetten op het verhogen van het arbeidsaanbod, door bijvoorbeeld meer uren werk meer lonend te maken en door mensen die nu nog niet werken effectief naar de arbeidsmarkt toe te leiden. Ook moeten we werk maken van slimme combinaties op het gebied van werken en leren, en inzetten op productiviteitsverhoging. Wij presenteerden recent twee plannen op dit gebied via het Aanvalsplan Techniek¹ en het rapport van de taskforce krapte². Uit alle analyses blijkt echter dat aanvullende maatregelen op het gebied van arbeidsmigratie nodig zijn en blijven om het dienstenniveau in maatschappelijke sectoren overeind te houden en de maatschappelijke transities in onder meer klimaat en bouw succesvol uit te kunnen voeren.
Onderscheid in type en groepen arbeidsmigranten
In de discussies over (arbeids)migratie is het goed de verschillende vormen ervan te onderscheiden. Het gaat immers om verschillende typen migratie met verschillende achtergronden, juridische kaders en maatschappelijke impact. Het gaat grofweg om enerzijds asielmigratie en anderzijds arbeidsmigratie, waarbij arbeidsmigratie weer is op te splitsen in verschillende categorieen. Namelijk het vrij verkeer van werknemers binnen de EU en arbeidsmigratie van buiten de EU. Ten aanzien van hoogopgeleide werknemers van buiten de EU bestaat er een regeling voor kenniswerkers. Voor praktisch geschoold werk binnen de EU wordt via de uitvoering van de adviezen van de commissie Roemer werk gemaakt van het tegengaan van excessen.
Arbeidsmigratie binnen EU en uitvoering aanbevelingen Advies Roemer
Binnen de EU bestaat er vrij verkeer van goederen en diensten. De honderduizenden werknemers die via deze regeling werkzaam zijn in Nederland zijn essentieel voor onze samenleving en economie. De commissie Roemer heeft in 2021 in haar advies gewezen op excessen ten aanzien van de woon- en werkomstandigheden van laagbetaalde arbeidsmigranten. Wij onderschrijven de aanbevelingen van de commissie. Het is onder meer van belang dat arbeidsmigranten goed gehuisvest worden. Dat is in het belang van henzelf als ook van de omgeving. Het is goed dat de normen voor goede huisvesting duidelijker en steviger worden. Malafide praktijken moeten ook op huisvestingsgebied worden uitgebannen. In veel regio’s ontbreekt het echter aan maatschappelijk en bestuurlijk gevoelde urgentie voor meer en betere huisvesting voor arbeidsmigranten.
We zien dat op lokaal en regionaal niveau besluitvorming over huisvesting worden uitgesteld of vermeden waardoor problemen eerder groter worden dan verminderd. Wij zien voldoende mogelijkheden voor gemeenten om met tijdelijke huisvestingsconcepten tegemoet te komen aan de vraag voor kwalitatief goede huisvesting en die niet leidt tot verdringing of verkamering³. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld grond aanwijzen en daar een aanbestedingstraject voor tijdelijke huisvesting voor migranten aan verbinden.
Als bijvoorbeeld iedere gemeente al één locatie aanwijst voor tijdelijke huisvesting, komen bestaande woningen vrij en houden gemeenten regie op het huisvestingsvraagstuk.
Arbeidsmigratie van buiten de EU: naar een gericht en toekomstbestendig beleid voor arbeidsmigratie
In 2022 adviseerde de Adviesraad Migratie om partnerschappen met zendende landen te ontwikkelen voor ‘vakmigranten’, om huidige en komende personeelstekorten in de langdurige zorg tegen te gaan. Het gaat om verplegende en verzorgende beroepen vanaf mbo niveau-3. De adviesraad stelt dat gelet op het belang van langdurige zorg voor ons welzijn, specifieke en gerichte arbeidsmigratie onderdeel moet uitmaken van een breder palet aan arbeidsmarktmaatregelen om de (verwachte) personeelstekorten tegen te gaan4.
Ook gaf de adviesraad in 2022 invulling aan het coalitieakkoord met een advies over het gebruik van streefgetallen, waarmee volgens de adviesraad een bijdrage geleverd kan worden aan een meer toekomstgericht, samenhangend en maatschappelijk ingebed migratiebeleid. De Adviesraad stelt dat het gebruik van richtgetallen kan dwingen tot een meer feitelijk, goed geïnformeerd politiek en maatschappelijke debat over migratie. Daarnaast kan het gebruik van richtgetallen een bijdrage leveren aan een meer samenhangend migratiebeleid doordat er op basis van deze getallen beter gestuurd kan worden op aanverwante beleidsdomeinen als huisvesting en zorg.
Wij bepleiten om op basis van de adviezen van de Adviesraad, en met de oprichting van een adviescollege, een concreet en gericht toelatingsbeleid te formuleren:
- Volg landen Australië of Canada met invoering van een systeem waarin mensen in aangewezen beroepen en sectoren van buiten de EU worden toegelaten. Invulling hiervan kan ook langs de lijn van een vakkrachtenregeling -inrichting van een systeem voor enkele specifieke beroepen waar tekorten bestaan, of zullen ontstaan. Een vergelijkbare regeling voor vakkrachten bestaat in Duitsland.
- Organiseer circulaire arbeidsmigratie van buiten de EU. Onderzoek de mogelijkheden van partnerschappen met landen om afspraken te maken over gegarandeerd terugkeren na verloop van tijd. Via partnerschappen, bijvoorbeeld met aspirant-leden van de EU, kan een pool worden gevormd van mensen waarvan de kwalificaties worden gecheckt, en de tijdelijkheid wordt gegarandeerd.
- Maak afspraken over concrete garanties over adequate huisvesting en toegang tot zorg. Daarbij zal het ontvangende bedrijfsleven ook een eigen verantwoordelijkheid nemen, en garanties afgeven ten aanzien van woningen en andere wezenlijke voorzieningen voor goed verblijf.
Een strategisch en gericht arbeidsmigratiebeleid is zowel voor het bedrijfsleven als voor de brede welvaart in Nederland absoluut onmisbaar. Zonder gerichte aanpak voor vakmensen van buiten de EU voor tekortsectoren als de techniek, bouw en zorg loopt Nederland vast. Een gerichte en gereguleerde strategie voor arbeidsmigranten van buiten de EU, met inbegrepen een aanpak van excessen en malafide praktijken, is daarom essentieel. Wij blijven ook na het commissiedebat van 20 april graag beschikbaar om onze voorstellen en ideeën nader met u te bespreken.
Met vriendelijke groet,
Mw. G. Dolsma
Plv. Directeur Beleid
¹ Techniekbranches slaan handen ineen om 60.000 vacatures te vervullen | VNO-NCW
² Arbeidskrapte - Meteen aan de slag! | AWVN, MKB-Nederland en VNO-NCW
³ Nieuwe Kafra Tower voor arbeidsmigranten in Venray is 'Roemer-proof' | De Limburger
4 Adviesrapport Zorgvuldig arbeidsmigratiebeleid. Hoe de langdurige zorg profijt kan hebben van vakmigranten | Adviesraad Migratie
Geachte dames en heren,
Ten behoeve van de commissievergadering over arbeidsmigratie op 20 april a.s. brengen VNO-NCW en MKB-Nederland graag de volgende punten onder uw aandacht.
In het kort betreft het de volgende punten:
Het tekort aan vakkrachten is blijvend
Nederland heeft, net als de rest van Europa, te maken met oplopende personeelstekorten. Onder andere in de zorg, verduurzaming, woningbouw en mobiliteit zijn de tekorten nijpend. De stijgende zorgvraag en dalende beroepsbevolking zorgt dat deze tekorten de komende jaren steeds problematischer worden.
Daardoor is het van belang dat we ook de komende jaren in blijven zetten op het verhogen van het arbeidsaanbod, door bijvoorbeeld meer uren werk meer lonend te maken en door mensen die nu nog niet werken effectief naar de arbeidsmarkt toe te leiden. Ook moeten we werk maken van slimme combinaties op het gebied van werken en leren, en inzetten op productiviteitsverhoging. Wij presenteerden recent twee plannen op dit gebied via het Aanvalsplan Techniek¹ en het rapport van de taskforce krapte². Uit alle analyses blijkt echter dat aanvullende maatregelen op het gebied van arbeidsmigratie nodig zijn en blijven om het dienstenniveau in maatschappelijke sectoren overeind te houden en de maatschappelijke transities in onder meer klimaat en bouw succesvol uit te kunnen voeren.
Onderscheid in type en groepen arbeidsmigranten
In de discussies over (arbeids)migratie is het goed de verschillende vormen ervan te onderscheiden. Het gaat immers om verschillende typen migratie met verschillende achtergronden, juridische kaders en maatschappelijke impact. Het gaat grofweg om enerzijds asielmigratie en anderzijds arbeidsmigratie, waarbij arbeidsmigratie weer is op te splitsen in verschillende categorieen. Namelijk het vrij verkeer van werknemers binnen de EU en arbeidsmigratie van buiten de EU. Ten aanzien van hoogopgeleide werknemers van buiten de EU bestaat er een regeling voor kenniswerkers. Voor praktisch geschoold werk binnen de EU wordt via de uitvoering van de adviezen van de commissie Roemer werk gemaakt van het tegengaan van excessen.
Arbeidsmigratie binnen EU en uitvoering aanbevelingen Advies Roemer
Binnen de EU bestaat er vrij verkeer van goederen en diensten. De honderduizenden werknemers die via deze regeling werkzaam zijn in Nederland zijn essentieel voor onze samenleving en economie. De commissie Roemer heeft in 2021 in haar advies gewezen op excessen ten aanzien van de woon- en werkomstandigheden van laagbetaalde arbeidsmigranten. Wij onderschrijven de aanbevelingen van de commissie. Het is onder meer van belang dat arbeidsmigranten goed gehuisvest worden. Dat is in het belang van henzelf als ook van de omgeving. Het is goed dat de normen voor goede huisvesting duidelijker en steviger worden. Malafide praktijken moeten ook op huisvestingsgebied worden uitgebannen. In veel regio’s ontbreekt het echter aan maatschappelijk en bestuurlijk gevoelde urgentie voor meer en betere huisvesting voor arbeidsmigranten.
We zien dat op lokaal en regionaal niveau besluitvorming over huisvesting worden uitgesteld of vermeden waardoor problemen eerder groter worden dan verminderd. Wij zien voldoende mogelijkheden voor gemeenten om met tijdelijke huisvestingsconcepten tegemoet te komen aan de vraag voor kwalitatief goede huisvesting en die niet leidt tot verdringing of verkamering³. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld grond aanwijzen en daar een aanbestedingstraject voor tijdelijke huisvesting voor migranten aan verbinden.
Als bijvoorbeeld iedere gemeente al één locatie aanwijst voor tijdelijke huisvesting, komen bestaande woningen vrij en houden gemeenten regie op het huisvestingsvraagstuk.
Arbeidsmigratie van buiten de EU: naar een gericht en toekomstbestendig beleid voor arbeidsmigratie
In 2022 adviseerde de Adviesraad Migratie om partnerschappen met zendende landen te ontwikkelen voor ‘vakmigranten’, om huidige en komende personeelstekorten in de langdurige zorg tegen te gaan. Het gaat om verplegende en verzorgende beroepen vanaf mbo niveau-3. De adviesraad stelt dat gelet op het belang van langdurige zorg voor ons welzijn, specifieke en gerichte arbeidsmigratie onderdeel moet uitmaken van een breder palet aan arbeidsmarktmaatregelen om de (verwachte) personeelstekorten tegen te gaan4.
Ook gaf de adviesraad in 2022 invulling aan het coalitieakkoord met een advies over het gebruik van streefgetallen, waarmee volgens de adviesraad een bijdrage geleverd kan worden aan een meer toekomstgericht, samenhangend en maatschappelijk ingebed migratiebeleid. De Adviesraad stelt dat het gebruik van richtgetallen kan dwingen tot een meer feitelijk, goed geïnformeerd politiek en maatschappelijke debat over migratie. Daarnaast kan het gebruik van richtgetallen een bijdrage leveren aan een meer samenhangend migratiebeleid doordat er op basis van deze getallen beter gestuurd kan worden op aanverwante beleidsdomeinen als huisvesting en zorg.
Wij bepleiten om op basis van de adviezen van de Adviesraad, en met de oprichting van een adviescollege, een concreet en gericht toelatingsbeleid te formuleren:
Een strategisch en gericht arbeidsmigratiebeleid is zowel voor het bedrijfsleven als voor de brede welvaart in Nederland absoluut onmisbaar. Zonder gerichte aanpak voor vakmensen van buiten de EU voor tekortsectoren als de techniek, bouw en zorg loopt Nederland vast. Een gerichte en gereguleerde strategie voor arbeidsmigranten van buiten de EU, met inbegrepen een aanpak van excessen en malafide praktijken, is daarom essentieel. Wij blijven ook na het commissiedebat van 20 april graag beschikbaar om onze voorstellen en ideeën nader met u te bespreken.
Met vriendelijke groet,
Mw. G. Dolsma
Plv. Directeur Beleid
¹ Techniekbranches slaan handen ineen om 60.000 vacatures te vervullen | VNO-NCW
² Arbeidskrapte - Meteen aan de slag! | AWVN, MKB-Nederland en VNO-NCW
³ Nieuwe Kafra Tower voor arbeidsmigranten in Venray is 'Roemer-proof' | De Limburger
4 Adviesrapport Zorgvuldig arbeidsmigratiebeleid. Hoe de langdurige zorg profijt kan hebben van vakmigranten | Adviesraad Migratie