De relatie tussen China en de EU staat fors onder druk. Waar eind 2020 op de valreep nog een overeenkomst werd bereikt over een investeringsverdrag werd begin 2021 al snel duidelijk dat ratificatie daarvan niet op korte termijn zal komen. De relatie verzuurde binnen korte tijd snel. In Europa werden zorgen geuit over de mensenrechtensituatie in China - Hong Kong, dwangarbeid van Oeigoeren - terwijl China vindt dat dit interne aangelegenheden zijn waar de EU zich buiten moet houden. China legde sancties op aan kritische Europese politici waarop het Europees Parlement het ratificatieproces volledig stil legde.
Dit is niet het enige conflict dat momenteel speelt. China heeft grote bezwaren geuit tegen Europese wetsvoorstellen. Zo is er negatief gereageerd op Europese voorstellen over buitenlandse subsidies of het voorstel voor een Carbon Border Adjusment mechanisme. China heeft zelfs beleid aangekondigd om het bedrijven extra moeilijk te maken te voldoen aan het aankomende Europese voorstel over due diligence. Vanuit de EU zijn weer grote bezwaren geuit tegen het Chinese social credit systeem, waar straks ook (buitenlandse) bedrijven onder zullen vallen.
Het grootste obstakel ontstond afgelopen november toen Litouwen de banden met Taiwan aanhaalde en in de hoofdstad Vilnius een Taiwanees consulaat opende. Dit resulteerde in een ‘onofficiële’ boycot door Chinese bedrijven van bedrijven uit Litouwen en uit andere Europese landen Litouwse onderdelen gebruiken. Volgens China een eigen keuze van hun bedrijven en niet officieel Chinees beleid.
Ondanks al het bovenstaande was China in 2020 de grootse handelspartner van de EU, de positie van de VS overnemende. En de EU is al langer de grootste handelspartner van China. Beide partijen hebben dus groot belang bij de relatie.
Aan de EU dus de uitdaging om een balans te vinden in de relatie met China. De zorgen van de EU over onder andere mensenrechten en de vrijheid om zelf diplomatieke betrekkingen aan te kunnen gaan met wie men wil, moeten niet aan de kant geschoven worden. De EU wil achter Litouwen staan en druk uitoefenen om de mensenrechtensituatie in China te verbeteren.
Tegelijkertijd moet er worden gekeken op welke gebieden samenwerking wél mogelijk is. Discussie daarover met het Europese bedrijfsleven binnen Business Europe leverde daarvoor drie focuspunten op: standaarden, klimaat en WTO-hervorming. Sinds het Parijsakkoord is er regelmatig contact tussen China en de EU over duurzame ontwikkeling en implementatie en gemeenschappelijke interesses op dit gebied. De samenwerking op het gebied van duurzaamheid verzuurt niet door knelpunten in de relatie op andere vlakken. China wilt zichzelf meer profileren als leider op het gebied van klimaatbeleid en heeft zijn ambities flink opgeschroefd. De uitdaging voor de EU is om dit engagement met China te behouden en hen tegelijkertijd te houden aan de vastgestelde ambities.
