‘Ik ben niet bang’

Actal is te negatief in zijn adviezen over regeldruk en luistert niet naar ons, zeggen de ministeries. Als dat niet verandert, moet de regelwaakhond misschien voor zijn leven vrezen. ‘Belachelijk’, reageert Actal-voorzitter Jan ten Hoopen.

De adviezen van het Adviescollege toetsing regeldruk (Actal) verdwijnen soms onderin de la als ambtenaren op de ministeries de toon in die adviezen te negatief vinden. Dat blijkt uit de bevindingen van een onafhankelijke commissie die Actal heeft geëvalueerd.

Meneer Ten Hoopen, u neemt die kritiek toch niet serieus?
‘Ik neem alle kritiek serieus, maar de toon in onze adviezen is niet de kern van de zaak. Dat is het verminderen van de regeldruk. En de evaluatie laat zien dat wij onze adviesrol goed vervullen.’

Ministeries moeten gewoon niet zeuren.
‘Ik zou het belachelijk vinden als onze rapporten alleen vanwege de toon onderin een la verdwijnen. Maar als de toon een belemmering vormt voor het aannemen van die adviezen, dan moeten we daar wel rekening mee houden.’

‘Ik denk dat hier speelt dat wij twee rollen hebben. In het proces van het maken van nieuwe wetgeving staan wij náást de departementen, fungeren we als kenniscentrum voor ambtenaren. Die waarderen dat ook. Maar als het wetsvoorstel er eenmaal ligt, gaan we het toetsen op regeldruk voor ondernemers en burgers.’

En dat begrijpen die ambtenaren niet?
‘Die kijken toch anders tegen regelgeving aan. Het is een gegeven dat mensen de neiging hebben om met wetten de samenleving te ordenen. Een teveel aan regels levert echter te weinig ruimte op voor bedrijven om te ondernemen en voor burgers om te bewegen. Actal kiest als uitgangspunt het perspectief van bedrijven en burgers. De departementen denken vaak vanuit een juridisch en organisatorisch kader. Dat is soms moeilijk verenigbaar.’

‘In het rapport staat ook dat ambtenaren vinden dat wij meer naar de politieke haalbaarheid van onze adviezen moeten kijken. Maar dat is niet onze rol. Wij adviseren hoe de overheid publieke belangen kan verwezenlijken op een zo min mogelijk belastende manier.’

U gaat toch niets veranderen nu?
‘Nee, maar we doen wel iets met de kritiek. We geven de departementen meer tijd voor een reactie, zodat ze zich niet overvallen voelen. En we geven meer uitleg. Maar we gaan niet ineens een andere – positievere – toon aanslaan. Als wij adviseren om een wetsvoorstel in te dienen, dan zit daar impliciet een compliment in. Het is eigenlijk simpel: hoe beter de regelgeving, hoe minder ambtenaren ‘last’ van ons hebben.’

U zou zich maar met ‘kleine onderwerpen’ bezighouden.
‘Soms kan iets klein zijn in termen van euro’s maar groot in de beleving van ondernemers, in hun ergernis. Daar krijgen wij signalen over. Een voorbeeld daarvan zijn de logboeken die ondernemers moeten bijhouden, bijvoorbeeld over het onderhoud van speeltoestellen voor kinderen. Op de departementen zien ze het bijhouden van die logboeken als peanuts: het gaat toch om de veiligheid? Ondernemers vinden die logboeken een papieren werkelijkheid: waar het écht om gaat is hoe die toestellen er in werkelijkheid bij staan, en dat hangt af van het onderhoud en de keuring.’

‘Het is moeilijk om ambtenaren daarvan te overtuigen. Terwijl het toch de doelstelling van het kabinet is om de regeldruk ‘merkbaar’ voor ondernemers te verminderen. En die zeggen er tot dusver maar weinig van te merken.’

De aanpak van de regeldruk kan toch niet aan de ministeries zelf worden overgelaten.
‘In elk geval niet over de hele linie. Drie ministeries doen het goed: Economische Zaken, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en Infrastructuur en Milieu. Dan komt een middengroep en dan twee ministeries die het slecht doen: Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ze kunnen het wel – kijk maar naar de ministeries die het goed doen – maar ze voeren het niet voldoende door. De praktijk van de ondernemer moet nog meer in het ministerie worden gebracht.’

Gaat het kabinet de doelstelling van 2,5 miljard euro aan minder regels halen?
‘Dat zal in 2017 blijken. Het kabinet heeft al veel maatregelen genomen, maar de gevoelswaarde in de samenleving lijkt desondanks nog niet af te nemen. En ik stel vast dat het kabinet bij het sluiten van grote akkoorden zoals het Sociaal Akkoord vooraf niet het effect op de regeldruk heeft getoetst.’

Zou er weer een doelstelling per departement moeten komen?
‘Dat hebben wij wel bepleit aan het begin van deze kabinetsperiode. Ook vinden we dat de coördinerend minister (Henk Kamp van Economische Zaken; red.) de mogelijkheid zou moeten krijgen om een wetsontwerp van andere ministers dat nog niet voldragen is in termen van regeldruk, terug te sturen.’

Daar komt de decentralisatie van taken naar de lokale overheid bij. Actal heeft daar niet over te zeggen.
‘Jawel, ons mandaat is verruimd. Gemeenten kunnen ons vragen om naar de druk van lokale regelgeving te kijken. En met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten kijken we naar hun modelverordeningen.’

Een gemeente die er een potje van maakt, zal niet snel bij u aankloppen.
‘Nee, maar de gemeenteraad kan een belangrijke rol spelen als het gemeentebestuur zelf niet wil. En er ligt dus ook een taak voor lokale werkgeversorganisaties om daarop aan te dringen. Want het is natuurlijk niet de bedoeling dat er een waterbedeffect optreedt, waarbij de regeldruk die we op rijksniveau verminderen, er lokaal weer bij komt.’

Actal heeft een aanstelling tot 2017. De overheid kan zomaar zeggen: laten we er maar mee stoppen. U laat zich toch niet intimideren?
‘Ik ben nergens bang voor. Een ondernemer – en dat ben ik toch van huis uit – mág niet bang zijn. Ik stel vast dat wij het nu goed doen. Het is aan minister Kamp om een besluit te nemen over onze toekomst. De regeldruk kent een autonome groei, dus heb je een onafhankelijke club nodig om de regelzucht te beteugelen.’