Met de richtlijn inzake bodemmonitoring en -veerkracht, of de Soil Monitoring Directive, introduceert de EU nieuwe wetgeving om bodemgezondheid te verbeteren. Het doel: alle bodems moeten in 2050 gezond zijn. Bodemgezondheid is cruciaal voor voedselzekerheid, het aanpakken van klimaatverandering en het voorkomen van natuurrampen. Zo speelt de bodem een belangrijke rol in de koolstofcyclus. Mocht deze cyclus worden verbroken resulteert dat in meer CO2 in de lucht. Daarnaast kost bodemdegradatie de EU meer dan €50 miljard per jaar door verlies van essentiële diensten zoals voedselproductie en waterregulatie. Een gezonde schone bodem is daarom belangrijk voor het ondernemersklimaat. Des te zorgelijker is het dat op dit moment 60 % van de Europese bodems ongezond is en wetenschappelijke gegevens wijzen erop dat de situatie nog steeds verslechtert. Deze aantasting wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door niet-duurzaam landbeheer, bodemafdekking, verontreiniging en overexploitatie. Dit gaat gepaard met met de gevolgen van klimaatverandering en extreme weersomstandigheden. Bodemerosie kan leiden tot een productiviteitsverlies in de landbouw van maar liefst 1,25 miljard euro per jaar in de EU.
Het wetsvoorstel legt de lidstaten de taak op om duurzaam bodembeheer en herstel van vervuilde locaties te definiëren en te implementeren met steun van de EU. Het voorstel bevat een geharmoniseerde definitie van bodemgezondheid, een monitoringkader en regels voor duurzaam bodembeheer/sanering van verontreinigde locaties. In de kern ondersteunen MKB-Nederland en VNO-NCW het doel van dit wetsvoorstel. Wij maken ons echter zorgen over de uitwerking van deze maatregelen. Zo bevat het voorstel onder andere een lijst met vervuilende stoffen en de toegewezen drempelwaarden hiervan. Wordt deze drempelwaarde voor een bepaalde stof overschreden, zal de bodem worden aangemerkt als ‘vervuild’. In de praktijk geeft dit echter slechts een binair beeld van de staat van de bodem. Zwaar vervuilde gebieden zullen onder dit systeem dezelfde status krijgen toegedeeld als gebieden waar slechts een enkele stof de drempelwaarde overschrijdt. Dit kan leiden tot verkeerde prioriteiten, onterechte boetes en onnodige stopzetting van activiteiten en projecten.
Daarnaast bevat het voorstel ook de plicht voor lidstaten om netto ‘landtake’ tegen te gaan. Dit betekent dat de Nederlandse staat verantwoordelijk is om ervoor te zorgen dat voor elke vierkante meter natuurlijke grond die in gebruik wordt genomen er een meter natuur terug moet komen. Momenteel wordt de bouw in Nederland al gegijzeld in een web van vergunningen en stikstof-problematiek. Om uit deze impasse te komen is maneuvreerruimte hard nodig. Tevens hebben wij alarmerende signalen ontvangen van de Nederlandse overheid over potentiële conflicten en overlap met bestaande systemen. Nederland heeft namelijk al een vrij robuust systeem voor bodemgezondheid. De zorg is dan ook dat we door dit wetsvoorstel een nieuw systeem zouden moeten optuigen dat conflicteert of overlapt met het bestaande systeem.
Deze zorgen delen wij met verschillende zusterverenigingen uit andere lidstaten. We hebben daarom in de aanloop naar de stemmingen in het Europese parlement gewerkt aan een gemeenschappelijke positie. Deze is gedeeld voor behandeling in de relevante expertcommissies, maar mocht u deze nog niet hebben ontvangen, neem dan contact op met kantoor Brussel. De plenaire stemming over het voorstel zal plaatsvinden op 10 april. Hierna begint echter het verkiezingsreces en zal het vervolg worden opgepakt door het nieuwe parlement.
Deze wetgeving is een belangrijke stap naar een duurzamere toekomst en zal bijdragen aan de bescherming van natuurlijke hulpbronnen en het welzijn van burgers in de EU. Daardoor is het voor ons ook extra belangrijk dat doelstellingen op een realistische werkbare manier worden ingevuld.
