Blik op Europa

De door Commissie-voorzitter Von der Leyen opgezette Conferentie over de Toekomst van Europa maakt zich op om conclusies te trekken uit de maandenlange dialogen en consultaties die in de hele EU hebben plaatsgevonden. Op 9 mei aanstaande – Europadag – zullen de voorzitters van Raad, Commissie en Parlement dan bekendmaken wat ze met die conclusies gaan doen. Doel daarbij is om te zorgen dat de EU effectief kan optreden en de uitdagingen van de toekomst aankan.

In 2023 gaan de Europse begrotingsregels weer gelden, maar er gaan ook stemmen op om deze eerst aan te passen. VNO-NCW en MKB-Nederland pleiten voor een 'golden rule' om investeringen op de middellange termijn voorop te stellen.

Sinds januari wordt in de triloog onderhandeld over het voorstel voor een Richtlijn voor het tegengaan van ongerechtvaaardigde beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen. In de wetgeving moeten daarvoor loontransparantie en handhaving op ondernemingsniveau worden toegevoegd. Criteria moeten helpen bij het toetsen van verschillen in beloning tussen mannen en vrouwen.

Om elektronisch afval drastisch te verminderen kwam de Commissie in 2020 met het voorstel voor een gemeenschappelijke Europese lader. Het Europees Parlement wil de reikwijdte van het voorstel nu uitbreiden, maar de Commissie heeft praktische bezwaren.

De Europese Unie heeft grote ambities voor de digitale transformatie van de Unie. De Europese Commissie wil met een verklaring van digitale beginselen en rechten hieraan invulling geven en Europese normen en waarden uitdragen.

Met het voorstel voor de Chips Act wil de Europese Commissie Europa minder afhankelijk maken van computerchips uit het buitenland en Europa meer zelfvoorzienend maken. De Chips Act moet €43 miljard aan investeringen met zich meebrengen en het Europese marktaandeel verdubbelen naar 20%. Daarnaast wil de Commissie Europa beter voorbereiden op toekomstige chiptekorten door middel van een monitoring mechanism en een crisis response toolbox.

Een nieuw plan moet de Europese invloed op het creëren van wereldwijde technologiestandaarden versterken en vergroten. Deze strategie moet niet alleen het Europese concurrentievermogen beschermen, maar is ook van belang bij het uitdragen van Europese democratische waarden en het stimuleren van groene investeringen.

In de vorige Blik op Europa stonden we stil bij de ambitieuze agenda van het Franse EU-voorzitterschap, dat begin deze maand van start ging. In Nederland lijkt met het nieuwe coalitieakkoord een nieuwe weg ingeslagen met een constructieve houding tegenover Europa. Een heel ander veld waar zich grote veranderingen voltrekken is de Europese handelspolitiek. Daar zetten we in deze Blik speciaal de schijnwerper op.

De Europese Unie heeft een ambitieuze handelsagenda gepresenteerd voor 2022, waarbij verschillende regio’s in de schijnwerper zullen staan. We belichten de Europese plannen voor de Verenigde Staten, China, het Verenigd Koninkrijk, het Afrikaanse continent en de WTO.

Al meer dan twee jaar geleden werd het akkoord tussen de EU en de VS over datadoorgifte ongeldig verklaard. Totdat de EU en de VS nieuwe afspraken hebben gemaakt, moeten bedrijven gebruik maken van andere instrumenten. Deze manier van handelen levert problemen op, met name voor het mkb. MKB-Nederland en VNO-NCW dingen erop aan dat er snel een nieuw adequaatheidsbesluit komt tussen de EU en de VS.

De relatie tussen China en de EU staat fors onder druk. De EU heeft zorgen geuit over de mensenrechtensituatie in China, en China heeft bezwaren genoemd tegen Europese wetsvoorstellen. Ondanks deze obstakels zijn de EU en China nog steeds erg belangrijke handelspartners voor elkaar. Aan de EU dus de uitdaging om een balans te vinden in de relatie met China. Tegelijkertijd moet er worden gekeken op welke gebieden samenwerking wél mogelijk is.

De nieuwe relatie tussen het VK en de EU is sinds 1 januari 2021 een feit, maar al snel groeide er onrust over problemen rondom het Noord-Ierland protocol. Het afgelopen jaar is er volop onderhandeld en de EU heeft een aantal concessies gedaan. Echter bestaan er nog steeds problemen rond de rol van het Europees Hof. Ook 2022 belooft daarom een jaar te worden waarin Brexit nog volle aandacht krijgt.

Het Afrikaanse continent is al lange tijd een prioriteit voor de EU en 2022 kan het jaar worden waarin de relatie weer op stoom komt. Het uiteindelijke doel is een intercontinentaal vrijhandelsverdrag tussen de EU en Afrika. In de tussentijd zijn er echter nog een aantal beren op de weg, zoals onvrede vanuit het Afrikaanse continent over de lage vaccinatiegraad daar, mede door het moeizame Covax-programma.

Van oudsher is Europa een voorvechter van open economieën en vrijhandel, maar het besef is gekomen dat vrijhandel en openheid alleen niet voldoende is. De EU heeft de afgelopen jaren meerdere acties ondernomen om het speelveld gelijk te trekken. We nemen in dit artikel enkele instrumenten onder de loep, zoals het International Procurement Instrument, anti-coercion instrument en de herziening van het Blocking Statute.

Het draagvlak voor vrijhandel staat in Europa onder druk. Een belangrijke reden hiervoor is zorg over negatieve effecten van vrijhandel op het klimaat. Het omgekeerde kan echter waar zijn: door middel van handel kan kennis worden uitgewisseld, nieuwe technologieën worden ontwikkeld en de handel in duurzame goederen een impuls krijgen.

De hoge energieprijzen blijven de gemoederen in Brussel bezig houden. Hoewel het onderwerp in december opnieuw op de agenda stond, blijft eensgezindheid over een aanpak ver te zoeken. Ondanks voorstellen van de Commissie om gas bijvoorbeeld samen in te kopen, is het zeker dat de situatie de komende maanden onvoorspelbaar zal blijven. We moeten er rekening mee houden dat we naast Corona ook nog een tijdje met hogere energieprijzen moeten leven.